Als gedenkwaardig moment zou ik de slachting op het Tiananmen-plein in China niet voorbij willen laten gaan. Op 4 juni 1989 verloren daar waarschijnlijk enige duizenden Chinezen het leven. Hun misdaad: vragen om hervormingen en democratisering van het bestuur.
Ik weet nog goed dat ik bij de aanvang van het Tiananmen-protest dacht dat het wel goed zou gaan. Waarom weet ik niet meer. De revolutie in Oost-Europa moest nog beginnen en de muur stond nog fier overeind. Maar de gaten vielen al wel in het communistische heilstaatdenken. Gorbatsjov was zijn Glasnost en Perestrojka aan het uitrollen en bij de satellietstaten werd de onzekerheid over de Sovjet-steun steeds groter. Ik verwachtte bij de Chinezen dus eigenlijk ook wel een soort openheid en hervormingsgezindheid. We weten nu dat ik er heel erg naast zat en dat mijn verwachting naïef was. De Chinese leiding had andere ideeën over de omwenteling bij onze oosterburen en zag alles – als ik het goed heb begrepen en voor zover dat überhaupt kan – vooral als een bedreiging. De ingreep die op de volksprotesten volgde was extreem bloedig.
Meer dan een kwart eeuw na dato wil China er nog steeds niet over praten. Tiananmen bestaat daar niet meer. Ondertussen heeft zij ook laten zien dat zij anders – en misschien zelfs beter – omgaat met economische hervormingen dan de ex-Warschaupact-leden over het algemeen gedaan hebben.* China is niet onderworpen aan de neoliberale “Shock Doctrine“ en heeft een welvaartsstijging met bijbehorende middenklasse gerealiseerd waar mening ander land een puntje aan kan zuigen. Het bewijst daarmee en passant dat het vrije kapitalisme, dat sinds 1989 door velen als ideologische overwinnaar over de socialistische planeconomie wordt gezien, niet zaligmakend is. Het zou zelfs kunnen dat de Chinese leiders dat als legitimatie zien om de historie van Tiananmen te negeren. Je weet het niet.
Dat negeren doet niet iedereen. De rest van de wereld, ook onze eigen pers, besteedt ruim aandacht aan de slachting die vandaag 26 jaar geleden plaatsvond. Een kameraad van me die nu in Hongkong woont stuurde me een geinige satire, die laat zien dat het volk eigenlijk geen genoegen wil nemen met de houding van de Chinese leiding. De vraag die ermee wordt opgeworpen is of er ooit erkenning, boete of compensatie uit het politbureau zal komen. Ik verwacht van niet. Het maakt het onderstaande citaat zowel hoopgevend als wrang:
In a move that has sent shockwaves throughout the Communist Party, Chinese premier Xi Jinping has apologised unreservedly for his party’s brutal massacre of peaceful protesters 25 years ago today. Admitting that transparency and full accountability for the Party’s wrongdoings were long overdue, he promised to set up a 50 million renminbi ‘Tiananmen Victims Fund’ to fully compensate survivors and families of the dead. A full inquiry will be held with dozens of political prisoners – some held for over two decades – set to be released with immediate effect.
After a quarter of a century, Xi claimed that it was time China’s leaders faced up to the bloody history it had spent years trying to suppress and re-write. He said that it was time for reconciliation and an opportunity for the Chinese leadership to win some legitimacy and respect on the world stage. Xi vindicated the students, workers and intellectuals who filled Tiananmen Square on June 4th, 1989, declaring that their actions spurred China’s ‘economic miracle’, as it encouraged government to move away from trying to control its populace and instead focus on building an economically open and prosperous society.
De volledige tekst staat hier…
*)Â Er zijn positieve uitzonderingen, maar de meest krachtige bevestiging (in negatieve zin) is de kleptocratie die nu Rusland heet.
