Het is een wat trieste aantekening, zeker voor Aleksej Navalny, de Russische oppositieleider die gisteren werd veroordeeld tot 5 jaar gevangenisstraf. Maar ik kan helaas niet anders dan constateren dat Rusland echt weer terug gaat naar de tijden van weleer.
Vroeger was alles vrij overzichtelijk. Er was een Sovjet-Unie met daarin hoofdrepubliek Rusland, de spin in het autocratische Stalin-geörienteerde rijk. Rusland dicteerde eigenlijk alles wat er aan de oostkant van het IJzeren Gordijn wel of niet door de politieke beugel kon. En dat was over het algemeen niet veel. Het Oostblok was een gevangenis van een enorme omvang en persoonlijke vrijheid” was iets wat voor de ongelukkigen die binnen haar muren het levenslicht zagen, nooit een optie zou zijn.
Toen de muur viel is het Oostblok langzaam maar zeker veranderd in een overwegend min of meer democratische zone, met uitzondering van een paar persistente staten waar het nog steeds een dictator is die de dienst uitmaakt. Wit-Rusland is daarvan het beste voorbeeld. Haar despoot,” Aleksandr Loekasjenko, doet ook geen” enkelen” moeite om te verhullen dat hij aan de macht wil blijven totdat hij erbij neervalt. Dat is in Rusland zelf wel anders.
In Rusland wordt er naar het zich laat aanzien toch nog geprobeerd om een democratische indruk te wekken, waarschijnlijk om internationaal niet al teveel een pleefiguur te slaan. Maar we weten allemaal hoe nep dat is. Een president en premier die naar het hen lief is van plaats verwisselen, is al een aardige inkijk. De gezamenlijke termijn waarin deze twee mannen in Moskou aan de macht kunnen blijven is voor zover ik weet onbeperkt. Het is een stoelendans tussen president en premier die vooral cosmetisch bedoeld is. Ik kan me niet voorstellen dat de heer Poetin in Rusland ooit ergens anders zal staan dan aan de absolute top. Het maakt daarbij niet uit of hijzelf of zijn sidekick Dmitri Medvedev formeel president is.
Gisteren dus een nieuw dieptepunt in de namaak-rechtsstaat die Rusland ondertussen is. Er is opnieuw een oppositieleider veroordeeld tot een lange” gevangenisstraf” nadat er een schijnbaar steekhoudende strafzaak tegen hem werd gefabriceerd. En zo zien we hoe de geest van Joseph Stalin en Leonid Brezjnev weer door de Russische gerechtshoven waart. De enige plek waar de burger zijn recht zou kunnen halen is opnieuw verworden tot een” instrument” van de dictatuur, zoals het vroeger ook was toen de muur nog stond. De schijnprocessen, waarmee Stalin beroemd werd en hij zijn dodelijke zuiveringen doorvoerde, zijn weer terug van weggeweest. De gerechtshoven zijn weer als vanouds de” politieke” instrumenten” die ze onder het politbureau waren.
De democratie is in verval, maar niet alleen in Rusland. Een paar dagen geleden wist oud-president van de V.S. Jimmy Carter ook al te melden dat de V.S. op dit moment geen functionerende democratie heeft, omdat er geen enkele rem zit op particuliere financiering van politieke campagnes. Wie in de V.S. het meeste geld heeft krijgt het meeste voor elkaar. In Rusland zien we een terugkeer van de traditionele autocratie maar ook een land als Italië bijvoorbeeld, is koploper in het ringeloren van een onafhankelijke pers. Waar gaat dat heen? vraag ik mij wel eens af. De bottom line is: nergens. De” wereld” van nu is ongeveer zoals hij altijd is geweest, met hier en daar een marginale stap in de richting van meer vrijheid en rechten voor burgers van staten die notoir ondemocratisch zijn. En dat gaat volgens mij ook nooit veranderen.
Ik kijk richting het Midden-Oosten, Azië en Noord-Afrika en moet toch concluderen dat” democratie” zoals wij dat hier kennen een bijzonderheid is. En in tegenstelling tot wat veel naïeve politici schijnen te denken, is het geen export-rijp product. Ik denk wel eens dat de plekken die ik hier noem gewoon niet geschikt zijn voor een effectief volks-bestuur. Het zit de mensen naar het schijnt niet in het bloed en het lijkt in geen geval in de culturen te zitten.” Het is een leuke om een andere keer te overwegen: hoe verplicht is democratie eigenlijk? Niet iedereen lijkt het te willen, zelfs niet de mensen die geregeerd worden.
