Korte aantekening voor de liefhebber…
Wil je naast het portret van een dictator meer weten over de privé-man Adolf Hitler, dan zijn er twee boeken uitstekend geschikt om dat beeld een beetje scherp te krijgen.
Het eerste is “Er war mein Chef” (2002) van Christa Schroeder. Schroeder was van 1933 tot 1945 een van Hitlers persoonlijke secretaresses. Het boek dat ze schreef over een korte carrière in dienst van de Reichskanzler is een aardig doorkijkje in het menselijke reilen en zeilen in het Fürher Haupt Quartier (FHQ) en biedt een open blik op Hitler en de vazallen die hij om zich heen had verzameld. Het spreidt een persoonlijke proximiteit ten toon die ik nog niet eerder was tegengekomen in de literatuur. Wat vooral helpt in dit boek is dat Schroeder – in tegenstelling tot al die andere medeplichtigen die hun verhaal naderhand hebben opgeschreven – niet probeert zichzelf goed te praten. Ze laat daarmee veel sentimenten intact die de sfeer in die tijd en op die plaats bijna proefbaar maakt.
.…wat me op een terzijde brengt: ik heb me wel eens afgevraagd – samen met de rest van de wereld – hoe het toch kan, dat intelligente mensen zo achter Hitler aan hebben kunnen lopen en samen met hem zo’n afschuwelijk hoofdstuk van de geschiedenis hebben kunnen schrijven. Dat lag – als ik Schroeder goed interpreteer – aan twee zaken. Ten eerste was Hitler iemand die een welhaast magische overtuigings- en suggestie-kracht had, waarvan slechts weinigen in staat waren om zich eraan te onttrekken. Ten tweede was zijn meest gevleugelde zinsnede: “Ich überneme für alles die völlständige Verantwortlichkeit!” Die eenzinnige morele vrijbrief was voor de top-Nazi’s kennelijk voldoende om hun geweten volledig uit te schakelen en als Hitlers knechten de ideeën van het nationaalsocialisme door vrijwel heel Europa ten uitvoer te brengen.
Het boek “Eva Braun – Leben mit Hitler” (2010) van Heike Görtemaker is een stuk nieuwer en beter doortimmerd dan dat van Schroeder, maar dat zal liggen aan het feit dat dit door een professioneel historica geschreven is en niet door een secretaresse. Het geeft een zeldzaam beeld van Eva Braun, Hitlers geliefde en latere vrouw. In dit boek wordt Braun uit de coulissen van Hitlers leven gehaald en uitgelicht op het toneel gezet. Daaruit komt een andere Braun tevoorschijn dan die ik in de boeken over Hitler al was tegengekomen. Zelf heeft ze vrijwel niets nagelaten en is daarom misschien door de biografen genegeerd. Dit boek over haar is daarom een goede gatenvuller – alhoewel gebaseerd op secundaire bronnen. En vooral in combinatie met het Schroeder boek – die Eva Braun niet kon luchten of zien – krijg je een goed beeld van haar. Braun was verwend, a‑politiek (zoals veel vrouwen om Hitler heen), onvolwassen en goed in staat om Hitler te chanteren met haar zelfmoorddreigingen.
Daarnaast stellen beide boeken expliciet wat ik al lang wist, en dat is dat Hitler sinds zijn tijd in München een a‑seksueel was. Hij hield van vrouwen en charmeerde ze waar hij maar kon. Maar een seksuele inspanning kwam daar nooit uit. De enige uitzondering die daarop gold was zijn half-nichtje Geli Raubal, waarmee hij een keer het bed gedeeld schijnt te hebben. Verder is het nooit meer gekomen. In eerdere periodes van zijn leven heeft Hitler overigens wel seksuele relaties gehad, waarvan er eentje tot de geboorte van een zoon heeft geleid – bij een Franse dame die hij tijdens zijn fronttijd in WW‑I bezwangerde en verliet.
“Eva Braun – Leben mit Hitler”” is geschreven in dat legendarische super-verdichte Duits, dat er af en toe voor kan zorgen dat de draad wat zoek raakt. Maar dat is een Nederlandse makke waar je snel overheen komt. In dat opzicht is het boek van Schroeder lichter, doorluchtiger en minder academisch. Voordat ik begon aan de exercitie met deze twee boeken dacht ik dat ik misschien maar eens moest ophouden met lezen over die mafketel. Maar toch, ook nu weer ben ik aangenaam verrast geweest door de nieuwigheid die ik tegenkwam rond de zaken waarvan ik dacht dat ze voor mij gesneden koek waren. Dat is vooral leuk als het gaat om significante historie, die zo wordt gelardeerd met details die alleen ooggetuigen kunnen weergeven. En dat heeft wat, vind ik.
Is dit een leestip? Misschien niet. Dit is kost voor de diehard 1900–1989 Eurofiel.… Tenzij het Duits weer wat oefening nodig heeft. Daarvoor is dit boekenduo een onvervalste aanrader.
