Ik zal het al wel minstens 20 keer hebben opgeschreven op deze webLog maar ik doe het nog maar een keer: als ik de tekenen goed begrijp dan gaat het westen – de VS voorop en Europa trouw volgend – in het komende decennium langzaam maar zeker ten onder, om zo op mondiaal niveau een verzameling derderangs economieën te worden.
Dit is de boodschap die ik van Dambisa Moyo krijg. Ik had haar al eens eerder gelezen, maar toen ging het over Afrika en de problemen die de ontwikkelingshulp en de ontbrekende” fiscale infrastructuur daar veroorzaken. Haar verhaal was voor mij toen zo helder, dat ik een zeer positieve verwachting had over dit boekje van haar, How the West Was Lost (HTWWL).
HTWWL gaat over een vrijwel onafwendbare gebeurtenis die er de komende jaren aan staat te komen, namelijk dat de economische hegemonie van het westen zal ophouden te bestaan en dat de leiding zal worden overgenomen door China. Het argument is duidelijk en onomwonden opgeschreven. The West (de VS en Europa) heeft eeuwen lang een economische voorsprong gehad op het wereld toneel. De technologische en wetenschappelijke drive – vooral vanuit de VS – hebben het westen een stevige basis productiekapitaal – spullen en kennis – gegeven die lange tijd voor een koppositie hebben gezorgd. Die positie heeft als effect gehad dat er veel geld werd verdiend in de goederenproductie; geld dat vervolgens beschikbaar kwam om weer nieuwe zaken te financieren. Surplus geld werd uitgezet in investeringen en werden zo dus omgezet in schulden.
Die “investeringen” zijn een probleem geworden. Veel van het geldoverschot is namelijk omgezet in particuliere schulden die zijn gemaakt ter financiering van inactieve goederen, zijnde niet-productieve zaken zoals huizen, auto’s en consumentenelektronica – en niet ten behoeve van productiemiddelen of bijvoorbeeld kennis. In het westen is er daardoor een verschuiving opgetreden van een situatie waarin luxe artikelen aangeschaft werden door hen die daarvoor ook het geld hadden, naar een situatie waarin iedereen die artikelen ging aanschaffen met geleend geld. In casu is dat een mutatie van een kapitaal gefinancierde economie naar een schulden gefinancierde economie. En de totale schuld die daardoor is opgebouwd in het westen is ondertussen voor iedereen die het nieuws volgt legendarisch.
Overigens: die schulden zijn grotendeels gefinancierd door China, die daardoor aan rente jaarlijks alleen al aan de VS een waar vermogen verdient.
Een ander fenomeen dat Moyo aanstipt is de nadruk die we in het westen lijken te leggen op futiliteiten. Sporthelden en filmsterren maken in de media de dienst uit en de echt belangrijke spelers zoals wetenschappers, entrepreneurs, pioniers en denkers, worden uit het oog verloren. Onze kinderen krijgen daar niet bepaald een werkzame attitude van. Die vinden het belangrijker om beroemd te worden dan om een vak te leren, want dat pikken ze op uit de moderne media. Ik zie deze ontwikkeling ook, maar of hij hier in Europa van hetzelfde kaliber is als in de VS is volgens mij wel de vraag. Duidelijk is de boodschap wel: we leggen teveel nadruk op onbelangrijke dingen en verliezen daardoor onze (educatieve) voorsprong.
Nog zo eentje: er heeft een sterke afname van werkelijke fabricage van goederen in het westen plaatsgevonden waarbij deze – om goedkoper te kunnen produceren – is verschoven naar The Rest (zijnde: niet The West…) Het westen is zich steeds meer gaan toeleggen op de financiële dienstverlening en de geldhandel – met als “belofte” de snelle winst op de korte termijn. Moyo koppelt dit op inzichtelijke wijze aan de huidige crisis waaronder we in het westen gebukt gaan en die inderdaad door inhalige bankiers en investeerders is veroorzaakt. Kort door de bocht: in het westen is geld belangrijker geworden dan de onderliggende economische werkelijkheid en daarvoor betalen we straks een hele hoge prijs.
Na nog wat omzwervingen door het issue-landschap, dat ook het onderwijs, de spaarzaamheid van de Chinezen en de demografische vergrijzingsramp met aanverwante gezondheidszorg- en pensioencrisis die hier staat aan te komen aanstippen, komt Moyo tot een aantal scenario’s voor onze toekomst. En die zijn niet positief.
Ik laat het aan de geïnteresseerde lezer over om te zien wat die scenario’s zijn. Ik noteer wel een aangename verrassing die het boekje mij snel nog even gaf. Na haar eerste boek Dead Aid en het grootste deel van dit werk dacht ik dat Moyo een vrij liberaal ingestelde econoom was. Die indruk heb ik nu niet meer, en dat komt vooral doordat zij voor de redding van ons westen iets propageert dat voor haar dan eigenlijk een vies woord had moeten zijn, en dat is “staatscontrole”. En wel staatscontrole in de zin van “het stuur van de economie doortastend en verreikend overnemen” om ervoor te zorgen dat een juiste focus voor investeringen en versterking van de juiste sectoren van de economie worden gerealiseerd. Dat is een lekker links inzicht. Ook stelt Moyo voor om spaarzamer te worden en structureel weg te bewegen van een op schulden gebaseerde economie naar een meer op kapitaal en sparen gebaseerde economie. Wat de VS betreft komt dit vooral neer op matiging van de credit-card gefinancierde consumptie.
Over-all conclusie: het is geen boek om blij van te worden maar wel noodzakelijke kost voor hen die willen begrijpen waar de schier onstuitbare ondergang van het westen is begonnen en waar deze zal eindigen.
