Ik leer nog eens wat zo af & toe. & hoe groter de discrepantie is tussen wat ik denk te weten & de werkelijke feiten, hoe groter de nopjes waarin ik verkeer. In die zin geef ik toe een milde masochist te zijn. De exercitie duidt namelijk op progressie & daar houd ik van.*
Een van de dingen waarvan ik bijvoorbeeld van alles en nog wat heel zeker dacht te weten, was de beperkte rol van prinses Juliana (1909 – 2004) tijdens & na de oorlog. Mijn beeld was dat ze met haar jonge, startende gezin via Engeland naar Canada was gereisd om daar de oorlog in betrekkelijke rust als huismoeder uit te zitten, terwijl haar moeder Wilhelmina & huisband Bernhard aan deze zijde van de oceaan orde op zaken stelden tegen de Duitse bezetter. Niets is echter minder waar.
Het valt al te raden: ik ben Juliana’s eerste echte, wetenschappelijke grotemensen-biografie “Juliana, vorstin in een mannenwereld” (2016) van Jolande Withuis aan het lezen. & ik moet zeggen, nu ik ongeveer halverwege in deze 750 effectieve pagina’s tellende deurstopper ben, dat het een buitengewoon boeiend boek is. Voordat ik er aan begon was me door de verschillende nakomelingen van Juliana via de pers al verteld dat het onwaar & stemmingmakend was. Saillant detail is echter dat deze Oranjesnuiters het boek volgens mij nog niet gelezen hadden, want dan hadden ze waarschijnlijk anders gepiept. In deze biografie wordt de wat dociele en suffige Juliana die ik altijd “gekend” heb, grondig gerehabiliteerd tot een sterke, intelligente & naar vrijheid snakkende vrouw, die tijdens de oorlog een zeer actieve PR missie voerde voor het geteisterde vaderland. Dat deed ze terwijl de gedoodverfde verzetsprins Bernhard vooral aan het nietsnutten, aan het jetsetten & aan het slapjanussen was.
Voor de goede orde: dat (onjuiste) beeld van Bernhard tijdens & na de oorlog is een hoax, zorgvuldig gemanaged & geframed door koningin Wilhelmina & Bernhard persoonlijk, teneinde van hem een acceptabele & zelfs geliefde gemaal voor de aanstaande koningin Juliana te maken. Gezien het (onjuiste) beeld dat ik zelf altijd had over die man – terwijl ik mijzelf minstens als enigszins geïnformeerd beschouw – is dat ook goed gelukt.
Ik ben nog maar halverwege in dit prachtboek, dus hoe een & ander zich ontwikkelt weet ik nog niet. Wel heb ik al gezien dat Juliana tijdens & na de oorlog zeer verdienstelijk is geweest maar dat vooral miskenning haar deel werd. Vlak na de oorlog heeft ze een actieve rol gespeeld in – ik doe een selectie – de ontzuiling van Nederland, in de opkomst van het feminisme & in de demping van de Zuid-Nederlandse katholieke kerkmacht. Dat dit bijna geheel uit het zicht is geraakt is niet in de laatste plaats Juliana’s eigen verdienste. Het leek haar geen goed idee om over zichzelf op te scheppen terwijl anderen zo geleden hadden.
Ondertussen hing meneer B. ongegeneerd de “Gold Digger” uit. Dus over Bernhard nog even dit: toen voor Juliana een huwelijkskandidaat werd gezocht heeft hij zich sluw in de koninklijke kijker weten te spelen toen zij op wintersport was. Bernhard was een Duitse prins (typisch genoeg voor een land waar alle adel na WO‑1 eigenlijk afgeschaft werd) uit een verarmd adellijk geslacht dat op de rand van de financiële afgrond stond & die in Juliana een kans zag om zijn familie te herfinancieren. Met een verse kapitaalsinjectie van Wilhelmina & Juliana heeft hij het familiegoed weer laten opkalefateren & tijdens zijn huwelijksperiode heeft hij zijn dure, losse jetsetleventje door Juliana & de Nederlandse staat laten bekostigen. (In die zin leek hij op zijn landgenoot en schoonvader prins Hendrik, prins-gemaal onder Wilhelmina.) Bovendien hield hij er bijzonder losse zeden op na. Ik begrijp dat dynastische huwelijken los kunnen staan van het (persoonlijke) seksuele leven van de respectievelijke echtelieden, maar Bernard maakte het wel heel erg bont.
Juliana dus, wat een bijzonder mens eigenlijk in een ingewikkeld tijdsgewricht. Deze biografie schetst een leven in een gouden kooi van een dame die haar vrijheid wilde. Het is te hopen dat het huidige hofleven anders is dan in haar tijd, want de doorkijkjes die dit boek daarin biedt zijn zowel verhelderend als buitengewoon tenenkrommend. & dan is er nog een bijeffect van deze biografie: je kunt die adel, de royalty, de hofhouding & al die rare, op zelfverheffing gerichte mores met geen mogelijkheid meer serieus nemen. Mijn affiniteit met de Republiek & de afschaffing van alles wat met adel te maken heeft – inclusief de verbranding van dat suffe adelstamveeboek – wordt met de dag sterker.
*) Het gebruik van de “&” in plaats van het woord “en” is een eerbetoon aan Juliana, die ik dat al lezend door de biografie heen in verschillende brieven van haar zie doen. Het is een eenmalige geste want het leest voor geen meter.
