Ongeleide aantekening… boos en gefrustreerd…
Joseph Eugene Stiglitz, de in 1943 geboren Amerikaanse econoom, is dé tegenhanger van zijn vakgenoot Milton Friedman. Daar waar Friedman de uitvinder van en propagandist voor het Neo-Liberalisme is, daar is Stiglitz de grote promotor van de Zichtbare Hand van Keynes in de economie. Om die bocht nog korter te nemen: Stiglitz is links waar Friedman rechts is.
Zo, na die typering is het niet moeilijk meer om het boek “The Price of Inequality” te duiden. Na het lezen van de titel trouwens ook niet. Het boek gaat vooral over de V.S. en het sociaal-economische klimaat dat daar heerst. Om maar met de deur in huis te vallen: de V.S. wordt hier beschreven als een land waar de top 1% van de bevolking ongeveer 40% van het BNI binnenkrijgt en waar het nog een hoger percentage van de rijkdom bezit. En dat land van “opportunity”, dat zichzelf schaamteloos “Nation Number One” en “Leader of the Free World” durft te noemen, is dat ook al lang niet meer. Niet voor de meeste mensen daar in ieder geval. De V.S. is een land waar in de laatste 30 jaar de sociale onder- en middenklasse zo ongeveer is kaalgeplukt en uitgekleed en waar hun rijkdom en inkomen is getransporteerd naar de rijkste mensen in de samenleving. Het klassieke adagium is daar weer van toepassing. “De armen worden armer en de rijken worden rijker.”
Als je dit boek leest kun je niet anders dan langzaam veranderen in een revolutionair, van de socialistische soort en met de nodige radicale neigingen; als je zulks al niet bent natuurlijk. Want wat ik hier lees is werkelijk misselijkmakend. Ik word bevestigd in wat ik al lang dacht, namelijk dat de wereld van de bankiers er vooral voor zichzelf is en helemaal niet als doel heeft een geld-economie te faciliteren. Bankiers willen vooral rijk worden over de rug van anderen die wel gewoon werken voor hun geld. En de afgelopen banken-crisis en de wijze waarop die is afgewend op het publiek laat dat overduidelijk zien. De banken zijn gered met veel belastinggeld, dat vervolgens weer vrolijk in de zakken van de bankiers is verdwenen in de vorm van opnieuw exorbitante bonussen.
Bonussen zijn niet de enige manier waarop “rent-seeking” plaatsvindt. Rent-seeking is het onttrekken van inkomen uit een proces zonder dat daar een werkelijke dienst of waardevermeerdering tegenover staat. Prijsafspraken binnen kartels zijn zoiets; patentaanspraken waarmee veel geld wordt verdiend ook. Maar ook de hoge bonussen – voor imaginaire arbeid van CEO’s – die op geen enkele manier goed te praten zijn. Of nog zo’n voorbeeld: het verkopen van financiële producten die geen enkel ander doel dienen dan winst voor de bank genereren. Maar ik heb er nog een: het heffen van transactiekosten door creditcard maatschappijen die ter hoogte van de transactiewinsten liggen. Hoe werkt dat? Een supermarkt die een klant laat betalen met een creditcard, moet aan de creditcardmaatschappij een tarief betalen dat net zo hoog is als de winst op de transactie. Ofwel, de creditcardmaatschappij rekent voor enkele microseconden werk van haar elektronica net zo veel geld als de winkelier aan zijn werk verdient, maar dan met lange en zware uren. En ze krijgt het nog ook, omdat ze het kan vragen.
Als je het zo leest dan zou je verwachten dat rent-seeking verboden zou zijn, maar in de V.S. is het de basis van bestaan voor een aantal hele rijke mensen en bedrijven. Die bepalen dan ook nog eens hoe de economie en de financiële sector geregeld worden, dus die zorgen natuurlijk goed voor zichzelf. Het resultaat is dat de V.S. te beschouwen zijn als een staat die onder een nieuwe vorm van feodalisme wordt gemanaged. Er is een nieuwe adel ontstaan met veel geld, rijkdom en ruime kansen, terwijl het grootste deel van de bevolking gedoemd is tot een marginaal en kansloos bestaan. Zo was het hier ook… in de middeleeuwen. Het staat ze netjes die Amerikanen. Ik had al het idee dat de top daar een stelletje criminele inhalen zonder weerga was, maar na dit boek kunnen ze echt nooit meer iets goed bij me doen. Ik weet het nu zeker: Amerikanen zijn niet bijster slimme, onbenullige en goedgelovige sukkels, die zich willens en wetens door hun superrijke elite in hun bips laten nemen zonder daar ook maar iets voor terug krijgen. Het Amerikaanse volk wordt schaamteloos uitgebuit en is daar nog blij mee ook. Trieste aantekening: dit geldt ook voor de goed opgeleide middenklasse.
Want uiteindelijk gaat het maar om één ding in de V.S.: het uitvoeren van een Neo-Liberale agenda voor een super-kleine overheid die de roof-kapitalisten zo min mogelijk in de weg zit maar die ook haar taken nauwelijks meer kan uitvoeren. (Helaas is het bij ons niet veel beter op het moment.) Dat betekent dat ze zich focussen op het terugdringen van het overheidstekort en het verlagen van de belastingen voor de rijkste mensen. Ondertussen wordt de interne kwaliteit van het hele land – infrastructuur en menselijk kapitaal – met de dag slechter. Er is eigenlijk nog maar maar één einde denkbaar. De V.S. zijn over slechts enkele decennia een ontwikkelingsland.
T.P.o.I. is een dik boek met veel voorbeelden van de deplorabele staat waarin de “democratie” Amerika zich bevindt, hoe de rijken ervoor zorgen dat de ongelijkheid wordt vergroot en hoe het hele land onder invloed van een buitengewoon inhalige elite op weg is naar de rand van de afgrond. Amerika gaat onderuit en dat zal tijd worden ook. En als ik de tekenen goed lees, dan gaat dat een keer gebeuren in de vorm van een revolutie die geen spaan zal heel laten van het kapitalisme dat slechts de rijken dient. Het is al vaker en eerder gebeurd. De pre-revolutionaire Russische Tsaren-dynastie Romanov is ook standrechtelijk geëxecuteerd, omdat ze het Russische volk zo’n 300 jaar had uitgebuit. Een groot deel van de rest van de Russische adel trof geheel terecht eenzelfde lot. Ik denk dat zelfs het naïeve Amerikaanse volk uiteindelijk in staat zal zijn om zich te verzetten tegen haar uitbuiting. Want die Russen waren ten tijde van rond 1915, toen de socialistische revolutie om zich heen greep, dommer, armer en onmondiger dan de gemiddelde Amerikaan nu is.
Het duurt nog even, denk ik. Het lukt het Neo-Liberale geboefte dat het in Amerika voor het zeggen heeft nog steeds goed om het volk te laten geloven in allerlei mythen die de elite zo goed bedienen. Bijvoorbeeld dat lage belastingen voor de rijken en deregulering van de markt goed zijn voor de economie. En ook dat een kleine overheid goed is, dat de markt efficiënt is in het afstemmen van vraag en aanbod en dat die markt überhaupt vrij is. Ondertussen worden zowel de overheid als de markt aan alle kanten door de rijken gemanipuleerd, zodat zij nog meer rijkdom naar zich toe kunnen trekken. Ze zijn door en door slecht, die rijken. Maar ik heb hoop. Het komt er een keertje aan, die revolutie. Wellicht begint hij met een wilde schietpartij op Wall-Street, waarbij de bankiers van deze wereld een stevig lesje wordt geleerd. Via de wet lukt dat niet. Die hebben ze in hun zak…
Voor wie zelf eens wil bekijken hoe dat zit met de ongelijkheid in de V.S.…
