…ofwel, over de populaire misverstanden bij esoterici, religieuzen, spokenkijkers, paranormalen, verkopers van Tibetaanse prullaria, leken en andere “deskundigen” op het gebied van de wetenschap en de persoonlijkheid van wetenschappers – in relatie tot hun meningen, overtuigingen en “verklaringen” van het leven in het algemeen en het universum in het bijzonder…
Ik geef toe, het is de tweede keer deze zomer dat ik me heb laten provoceren door de beledigende onzin van een zwaar onderontwikkeld zweef-element dat de wijsheid kennelijk in pacht heeft en waarmee ik het niet onverdeelde genoegen had een tafel te delen. Ik zal in de toekomst beter weten en accepteren dat er mensen zijn die gewoon niet wijzer willen worden dan hun korte neus lang is en die zullen vasthouden aan achterhaalde, middeleeuwse lariekoek met flinterdunne – indien überhaupt aanwezige – realiteitswaarde. Een interessant detail: dit element had niet alleen geen verstand van wetenschap (want was ongeschoold en kende geen wetenschappers) maar had ook geen verstand van religie en poneerde daarover toch zeer boude stellingen van eenzelfde belabberde kaliber als zijn wijsheden over de wetenschap. Hieronder een voorbeeld van wat uitspraken van dit element – ik noem het E2 (Esoterisch Element) en mijn reacties:
Over religie
De meeste religies onderschikken de vrouw aan de man. – Als je slechts drie religies kent, bijvoorbeeld het jodendom, christendom en de islam, dan kun je dat zeggen. Er zijn echter vele honderden religies waarvan E2 het bestaan niet kent dus al helemaal niet de inhoud. Een uitspraak als deze is dus ten eerste onwaar en ten tweede zeer instructief over de ambitie van E2 om te weten hoe de wereld in elkaar zit: niet erg hoog dus!
Over wetenschap en wetenschappers
Wetenschap is ook maar een geloof. – Nee, wetenschap is geen geloof. Wetenschap is een tak van sport die met behulp van zeer strikte regels nadenkt, experimenteert en observeert in de wereld om ons heen, teneinde die te verklaren en resultaten te gebruiken voor het oplossen van problemen. Wat daar uitkomt is geen geloof of wat wazige ideetjes die je zo zou kunnen vervangen door een zweefmening. Een simpel voorbeeld: de zwaartekracht is echt, daarover kun je geloven wat je wilt, maar die zwaartekracht blijft. Als je in een vliegtuig stapt wil je ook dat die kist door wetenschappers en technici is gebouwd op solide kennis en calculaties met betrekking tot diezelfde zwaartekracht en hoe die te omzeilen en niet op een diep-oosters begrip van levitatie. Over zweven gesproken… Vrijblijvende geloofsovertuigingen en sprookjes houden geen vliegtuigen in de lucht. Ik maak me sterk dat elke zweverik net zo hecht aan de wetenschap en aan de vakkennis van de onderzoekers en ingenieurs die aan dat vliegtuig en de wetenschap eronder hebben gebouwd als ik.
Wetenschappers weten altijd alles. – Wat opvalt aan esoterici en andere zwevers is dat zij juist claimen alles altijd te weten en te kunnen verklaren. Die arrogantie zul je niet bij wetenschappers tegenkomen. Wetenschappers kennen hun beperkingen, ze zoeken altijd naar de zwakke plekken in hun werk en laten dat zelfs door vakgenoten zo veel mogelijk op fouten checken. Peer review en falsificatie heet dat. Ergo: wetenschappers weten juist wel dat ze niet alles weten en dat waarschijnlijk ook niet alles te weten valt. Dat is precies wat wetenschap betrouwbaarder maakt dan welk menselijk breinwerk dan ook. Het zijn juist de zweveriken met hun grote babbels over de wetenschappers die claimen de wijsheid in pacht te hebben.
Wetenschap is niet waardevrij. – Er is veel onwaardevrije wetenschap en er wordt door opdrachtgevers met belangen gestuurd. Dat is echter geen algemeen geldend principe binnen de wetenschap. Als de FIFA door en door corrupt is, dan zegt dat niets over voetballen. Wetenschap uitgevoerd volgens de regels der kunst is wel degelijk waardevrij. Wetenschap die “gekleurd” of met belang gefinancierd is, doet niets af aan het principe wetenschap. Het feit dat christenen kruistochten hebben gehouden of dat moslim elkaar bij bosjes het leven uitblazen zegt niets over mijn diepgelovige buurman die alleen maar goed wil doen en een zinvolle bijdrage wil leveren aan zijn directe gemeenschap. In het verlengde daarvan: Hitler is aan de macht gekomen na (drie) democratische verkiezingsronden. Dat zegt nog niets over het principe van de democratie, hooguit over de beroerde manier waarop het af en toe kan worden misbruikt en hoe dat kan uitwerken.
Wetenschappers zijn niet kritisch. – Het wezen van de wetenschap is juist kritisch zijn en daarbij hoort zelfkritiek. Deze uitspraak komt van iemand die gelijk wil hebben ook al zit hij er vreselijk naast. E2 zegt hier iets over wetenschappers terwijl hij geen wetenschappers kent en geen wetenschap bedrijft. E2 verkoopt Tibetaanse prullaria in een stoffig winkeltje. Hij heeft geen enkel contact met een universiteit of anderszins met een wetenschappelijke omgeving. Het is alsof je Wilders hoort uitleggen hoe je het islamitische suikerfeest moet vieren.
Wetenschappers zijn beperkt. – Ja, en dat is maar goed ook. De wetenschap zou subiet aan waarde inboeten als wetenschappers zich niet bij hun leest zouden houden en zouden pretenderen geen grenzen te kennen. Als ze daar aan beginnen dan worden het net zulke zweveriken als die esotrische boomapen. Een wetenschapper kent zijn grenzen en zal die altijd proberen bloot te leggen teneinde zijn wetenschap te valideren. Bovendien zal hij zijn positie verlaten op het moment dat een collega met een beter model, experiment of resultaat komt. Het is de esoterist die koste wat het kost zal vasthouden aan zijn ideeën, hoe achterhaald of belachelijk ze ook zijn.
Wetenschappers veranderen vaak van mening. – Gelukkig wel. Dat is het resultaat van de wetenschappelijke dynamiek die voorkomt dat mensen vertrouwen op “kennis” die honderden jaren oud is en waarvan het gerammel de oren welhaast verdooft. Wetenschap moet doorlopend worden onderhouden en getoetst teneinde het in lijn met de werkelijke wereld te houden. De werkelijke wereld is namelijk hét object van onderzoek. Als iets onzin blijkt te zijn dan moet het de vuilnisbak in. Er bestaat geen goddelijk gelijk, dus iedereen die stelt dat zijn gelijk bestaat bij de gratie van anciënniteit laat daarmee direct zien de essentiële basis-intelligentie te missen die een grotenmensengesprek mogelijk maakt.
Wetenschap kan ook niet alles verklaren. – Nee, en dat wil de wetenschap ook niet. Het doel van deze suffe platitude was om aan te tonen dat wetenschap ook maar een mening is. Zulks demonstreert het waanidee dat E2 over wetenschap en wetenschappers heeft. Natuurlijk kan wetenschap niet alles verklaren. Nog niet in ieder geval. Het zijn juist de gelovigen die zulke grootse en waanzinnige pretenties hebben. Daarnaast is er veel dat ik niet kan verklaren maar honderden anderen – specialisten in het veld – wel. Dat betekent niet dat wetenschap geen waarde heeft. Als ik niet weet hoe ik een open hartoperatie moet uitvoeren, dan houdt dat niet in dat cardiologie onzin is.
Wetenschappers zijn.… – Dit is nog wel de ergste: een zweverik die mij gaat vertellen wat wetenschappers wel of niet zouden zijn, hoe ze in het leven staan en wat er allemaal met ze mis is; liefst zonder ook maar enig serieus contact met wetenschap of wetenschappers te hebben. Wetenschappers zijn echter mensen met persoonlijke voorkeuren, gevoelens, liefhebberijen en levens als alle andere mensen. Ze zijn net als anderen in staat om lief te hebben, om dingen mooi, lelijk of lekker te vinden, om ongecompliceerd te genieten van de wereld om hen heen en om zich uit te leven in genot, om kunst te waarderen en welk normaal menselijk attribuut je ook maar kunt verzinnen. Het zijn mensen wier menselijkheid door elementen als E2 altijd ontkend wordt omdat het soort waartoe E2 behoort nu eenmaal niet kan omgaan met iets anders dan zwart-wit geneuzel. En ze hebben het vernederen en beledigen van anderen – vooral wetenschappers – nodig om zichzelf te verheffen tot een zelfingenomen staat van superioriteit.
Ik zou nog een tijdje door kunnen gaan met het opsommen van de stupiditeiten van E2. Het viel me in het begin van het gesprek met hem al op dat hij tactisch vragen stelde met als doel zijn gesprekspartner klem te zetten – en wel op een hele gluiperige manier. Het was constant vragen naar de bekende weg en net doen alsof hij dom was, onder het mom “de ander te horen”. Fout! Deze E2 deed niets anders dan zijn minachting en gebrek aan respect over de tafel gooien met zijn apert cynische vragen, waarbij de onwil om na (of mee) te denken misselijkmakend was. Het was duidelijk zijn doel om zijn gesprekspartner retorisch in een hoek te krijgen, om dan nog even lachend en smurkend het gelijk van de idioot binnen te halen. Als het niet zo triest, onbeschaafd en ronduit schofferend was wat hij deed, dan had ik het nog kunnen negeren. Nu kon ik niet anders dan me verzetten tegen de chicane van E2, die me meerdere malen tot op het bot zat te beledigen. Op dat soort elementen kan ik alleen maar heel diep neerkijken en ik zal mijn best doen om een vervolggesprek met dit stuk onzin en zijn stinksprookjes te vermijden.
Een korte laatste opmerking, zijdelings gerelateerd aan wat hierboven staat en ongerelateerd aan E2: Religie en intelligentie (of wetenschap) zijn verenigbaar. Ik zou dat ook liever niet willen weten, maar wetenschappers kunnen zeer religieus zijn en daarnaast nog heel slim en goed in hun vak ook. Mijn volledige begrip heeft het niet maar het kan. Als het goed is gebruiken wetenschappers religie slecht ter oriëntering aan een moreel kompas en niet om de werkelijke wereld te begrijpen, te beschrijven of te verklaren. Een wetenschapper die over die grens heen gaat is geen wetenschapper meer.
