De beste manier om een dictator aan de macht te houden is door zijn land te isoleren. Hij zal zich gedwongen voelen om de volledig oppositie monddood te maken, met als doel om in het zadel te blijven. Daarvoor zijn vele manieren beschikbaar, bijvoorbeeld perscontrole, detentie van dissidenten, een sterke geheime politie met een goed uitgeruste gevangenis en een volledige doordringing door de staat in alle facetten van het dagelijkse leven. Zo werkt het in Noord-Korea en zo werkt het ook op Cuba. De vergaande isolatie van het bewind werkt als een handige en uiterst effectieve legitimatie om het volk beperkingen op te leggen en een air van “iedereen is tegen ons, dus daarom moeten we sterk zijn” hoog te houden. Als ik me niet vergis was het een vast onderdeel van de retoriek van wijlen Hugo Chavez van Venezuela en bediende ook Adolf Hitler – bij monde van Joseph Goebbels – zich van hetzelfde mechanisme. De gedachtegang ligt zelfs voor de hand: “Wij, als sterke en onder één heil-gevend regime verenigde natie, vechten tegen de rest van de wereld.” Als je naar de gezichten van die Noord-Koreanen kijkt, waar de verering voor de “Geniale Kameraad” vanaf druipt, dan weet je hoe dit soort dingen werkt. Als je naar Charles Manson en het Helter Skelter-debacle kijkt trouwens ook.
Het doet me deugd dat ook V.S. president Obama dit simpele psychologische feit eindelijk doorheeft, hoewel jammer genoeg als eerste die deze post bekleedt. De sancties tegen Cuba hebben in 55 jaar helemaal niets anders opgeleverd dan ellende voor de Cubanen. Het Castro-bewind zit nog steeds waar het zit en ondertussen doet heel Zuid-Amerika zaken met dat eiland. De enige twee landen die de V.N. resolutie in de titel van deze aantekening traditioneel niet steunen, zijn de V.S. en dat ene zeer twijfelachtige stukje Midden-Oosten dat Israël heet. Echter, het mag gezegd worden dat het tij lijkt te gaan keren en wel door het diplomatieke toedoen van mijn grote idool paus Fransiscus, die in dit jaar delegaties van zowel de V.S. als van Cuba op het Vaticaan heeft ontboden. Resolutie A/RES/69/5 ‑ de laatste versie van het al sinds 1992 in stemming gebrachte voorstel om de sancties tegen Cuba op te heffen – heeft hierdoor wellicht een nieuwe impuls gekregen. Het lijkt erop dat het inhoudelijk een keer echt voet aan de grond gaat krijgen.
Het is het regime in Cuba ondertussen duidelijk dat ze de “grote boze buurman de V.S.” niet meer als legitimatie kan gebruiken om het volk in toom te houden en dat zal ook onderdeel van Obama’s tactiek zijn. Er komt met de toenadering tussen Cuba en de V.S. een transitie aan die de Castro’s en de rest van de hoogbejaarde revolutionaire kliek niet meer kunnen stoppen, maar die Raúl gecontroleerd zal proberen te voltrekken. Alleen zo kan hij pogen de revolutionairen in het zadel te houden, naar Chinees model – waar na het wegvallen van het communistische ideaal nu zelfs de christenen massaal voet aan de grond krijgen en de autoriteiten “officieel beleid gaan vormen rond religie”. Het maakt allemaal duidelijk dat sommige krachten door geen repressief regime te stoppen zijn, alhoewel veel geduld en een lange adem absolute vereisten zijn.
De toenadering kan lukken als de reactionaire krachten in de V.S. bakzeil gaan halen. Want er is uiteraard weer een aardig smaldeel dat helemaal niet wil dat de sancties tegen Cuba worden opgeheven. Dat stelt namelijk dat je gewoon geen zaken moet doen met een dictator en dat de toenadering van Obama een teken van zwakte is. Dat dezelfde stemmen naar mijn beperkte weten geen punt maken van de relaties die de V.S. met andere over de planeet verspreide staten onderhouden en die op zijn minst zeer gammele democratische baanstatistieken hebben, schijnt deze critici niet echt te deren. Het is ronduit hypocriet om Cuba wat dat betreft uit te zonderen, want ze heeft minder op haar kerfstok dan menig ander land waarmee de V.S. een “normale” relatie heeft. Om De Volkskrant te citeren: “Cuba heeft geen massavernietigingswapens, het steunt geen terroristen, het heeft niet andermans grondgebied bezet. Het bedreigt geen van de buurlanden en het heeft part noch deel aan de drugshandel in Midden-Amerika.”
Ik kan dus niet anders concluderen dan dat er conservatieve, reactionaire en republikeinse belangen zijn die nog steeds vereisen dat het volk op Cuba in de tang wordt gehouden door het internationale handelsembargo. Zou het de cohesie zijn die door de gezamenlijke vijand wordt opgeroepen? Het volk heeft de meeste last van die onzinnige en contra-productieve maatregel en het regime wordt er niet mee omver geholpen. Maar ergens lijkt er toch een aardige club Amerikanen te zijn – wellicht van Cubaanse afkomst – die iets te winnen heeft bij de huidige status-quo. De angst voor een burgeroorlog – een optie die ik gisteren hoorde van iemand die dicht bij Cuba staat – kan toch niet echt als serieuze reden voor de handhaving van Cuba’s isolatie gesteld worden. Een land dat niet in staat is om de vrede te bewaren zonder afgeknepen te worden, heeft misschien wel grotere problemen dan alleen haar dictatoriale bewind. Want in het geval van Cuba is dat bewind met de beste wil van de wereld niet eens extractief te noemen. Er zijn geen resources waarmee een elite zichzelf over de rug van het volk kan verrijken zoals in veel Afrikaanse landen het geval is, dus die burgeroorlog zou over iets heel anders moeten gaan dan de vraag wie de controle over de rijkdom van het land heeft.
Al met al kan ik voor mijzelf als verre toeschouwer niet echt hard maken waarom het opheffen van de sancties tegen Cuba niet goed zou zijn. Ik denk eerder dat het daardoor eindelijk in staat zou zijn om op wereldniveau met een heleboel dingen mee te doen. Om maar eens wat zijstraten te noemen: de wetenschap en de kunst bijvoorbeeld. En als Cuba wordt opgenomen in het normale globale economische verkeer, dan kan het haar vele talenten eindelijk te gelde gaan maken. Die Amerikaanse senatoren hoeven dan ook niet meer zo stiekem over hun sigaren te doen.
