Het zal in de mode aan het geraken zijn, want ik kom het steeds vaker tegen: DETOX, het ultieme ontgiften van het lichaam. Het zou ook kunnen dat in deze nieuw-hippe kwakzalverij een golfbeweging zit, net zoals dat bij sensitivitytraining het geval is. Die vorm van navelstaarderij, die eind 1940-er jaren geprofessionaliseerd werd, heeft na enige decennia de kop ook weer opgestoken als neuro linguïstisch programmeren (NLP), zij het met wat moderniserende wijzigingen. Er zit een logica in. Zowel “ontgiften van het lichaam” als “sociaal-emotioneel aansluiting zoeken met de eigen omgeving” kent een traditie die zo oud is als Homo Sapiens zelf. En het zit er niet in dat dit ooit zal veranderen.
DETOX lijkt echter net iets minder onschuldig dan NLP. Dat laatste is een exclusief mentale exercitie, die een mens dan wel volledig en permanent uit balans kan halen, maar er is geen fysiek gepielemuis mee gemoeid. NLP is luisteren, knikken, nadoen en je vervolgens ergens goed en kundig in voelen; hoe onzinnig dat ook moge zijn. Maar bij DETOX werkt dat anders. Daar volg je een voedsel- en drankregime dat wel degelijk ingrijpt in je fysieke opmaak.
Een van de gedachten er achter is dat je de lever en de nieren, die verondersteld worden te werken als een soort filters in je lichaam, af en toe eens schoon moet spoelen. Net zoals je dat bij de afwasmachine doet. Echter, dat is gebaseerd op een beeld van de werking van die organen dat de plank volledig misslaat en dat tekort doet aan de complexe chemische reacties die binnen die organen plaatsvinden. De lever slaat geen gifstoffen op maar is daarentegen zelfreinigend, tenzij je een leverziekte hebt. En de nieren scheiden (afval)stoffen uit het bloed naar de urine. Doen ze dat niet dan blijven die stoffen in het bloed zitten en niet in de nieren.
Maar er is er nog eentje: de dikke darm. Een van de ingrepen die DETOX kent is het spoelen van de endel- en dikke darm met een klysma, dat van de meest buitenissige substanties gemaakt kan zijn. Dit zou een schadelijk residu ‑ mucoid plaque of sludge genaamd – uit de darm wegspoelen, dat daar zou zijn ontstaan door de accumulatie van alle meuk die we innemen en niet verteren. Als je de wetenschap er op naslaat dan zie je vooral één huizenhoge conclusie en dat is dat deze sludge gewoon niet bestaat. Dus die darmspoelingen zijn net zo onzinnig als het ontgiften van de lever en nieren door ze te reinigen alsof het eenvoudige filters zijn.
Even tussendoor: wat ik me afvraag is hoe het DETOX-proces een onderscheid maakt tussen de goede en de slechte substanties die er in ons lichaam zitten. Als je met een schoonmaakmiddel gaat zwaaien dan neemt dat alles mee wat het tegenkomt en niet alleen dat wat jij wilt. Zo werkt de chemie niet. In datzelfde licht drinken ook nog steeds mensen veel teveel water, omdat te weinig vocht niet goed voor je zou zijn. Dat klopt ook, maar ook dat is begonnen als zo’n nieuw, hip maar misplaatst en onvolledig inzicht, dat mensen er nog steeds toe brengt om meerdere liters water per dag te drinken. Echter, het vocht dat je op andere manieren dan door drinken binnenkrijgt wordt daarbij vergeten. Teveel water drinken is een zeer ongezonde gewoonte, omdat het niet alleen afvalstoffen afvoert, maar ook de zouten en mineralen die je wel nodig hebt. Bovendien zwellen je hersencellen ervan op.
Wat altijd geldt voor kwakzalverij is dat er veel aan wordt verdiend. Dat is nu ook zo. Als ik DETOX bij BOL.com intyp dan komt deze webmarktkramer terug met enige honderden resultaten. Dat zijn boeken, geschreven door de nieuwe gezondheidsgoeroes en de getuigenissen van hun volgelingen. Het zijn DETOX-kits, setjes van tincturen, mineralen, kruiden en andere middeltjes waarmee je een ontgiftingsprocedure zou kunnen uitvoeren. En het zijn zogenaamde “patches”, wonderpleisters en kompressen waarmee je lokaal op je lichaam aan de slag kunt gaan. Als we echter de logica van de medische wetenschap en de principes van onze anatomie volgen, dan zijn al deze tooltjes dus gewoon waardeloos, ondanks de aardige duit die je ervoor neertelt.
Mensen willen graag besodemieterd worden. Ik heb het al zo vaak opgeschreven. Ze geloven in homeopathie, ufo’s, samenzweringen, wereldwijd vertakte geheime machtsblokken, aliens en ook in allerlei gezondheidsbevorderende wondermiddelen. Zo zit de mens nu eenmaal in elkaar en het is ook de reden waarom velen van ons geloven. Religie is een bijproduct van hetzelfde conglomeraat van brein-eigenschappen die de goedgelovigheid in kwakzalverij genereert of die sommigen van ons laat denken dat die illustere “Illuminatie” het hier eigenlijk voor het zeggen hebben. Het is allemaal prietpraat, maar wel van een zeer onderhoudende soort en daarbij eigenlijk ook vrij onschuldig. Dus op de keeper beschouwd, als het je niet al teveel kost, of als het je geen schadelijke dingen aan jezelf of anderen laat toebrengen, dan is het ook niet bij voorbaat af te keuren.
Je kunt volhouden dat het geloof in god, samenzweringen, ufo’s en kwakzalverij de mens op het individuele niveau in ieder geval goed doet. God bijvoorbeeld zorgt voor troost en vastigheid en beantwoordt op een gemakkelijke manier de vragen waarmee wetenschappers hun hele leven kunnen vergooien. En samenzweringen en ufo’s fungeren als de nieuwe zingevers in een seculariserende maatschappij, waarin een notie van mystiek moet worden behouden. Zo houdt een en ander elkaar in evenwicht. Dat is voor de simpele ziel gunstig, want die is helemaal niet geschikt om al te diep over het leven na te denken en de echte antwoorden in de fysieke natuur te vinden. Daar wordt hij alleen maar depressief van, want het leert hem dat god niet bestaat, dat al die samenzweringen en machtige genootschappen slechts fantasievolle verzinsels zijn en dat een door god gegeven zin in het leven buiten hemzelf een illusie is. Op dezelfde lijn zit dus de gekwakzalfde medemens, die zich echt beter voelt na die darmspoeling, die DETOX sapkuur of na het nemen van dat nep-preparaat. Waarom zou je ze dat ontzeggen? Dat hij ondertussen zal sterven als ieder ander – en waarschijnlijk aan dezelfde profane dingen als de gemiddelde mens – doet dan even niet ter zake. Het staat iedereen vrij om te geloven in de onzin die hem lief is.
