We moeten die Chinezen in de gaten houden. Althans, in overdrachtelijke zin dan. In letterlijke zin doen ze het zelf namelijk al erg goed begrijp ik uit de Volkskrant van vandaag. Het hoge BraveNewWorld-gehalte van dat land was me al eerder opgevallen maar kennelijk is er nu een “event” aan de gang dat de alarmbellen nog harder laat rinkelen.
Dat event is een soort huishoudbeurs voor surveillance-techniek waar iedere despoot zijn vingers bij af zou likken. Daar worden BigData, snazzy gadgets, sterke KI en de burgerlijke gewilligheid om te worden gemonitord op een gelikte manier gecombineerd.” Het gaat over de Wereldintelligentie-conferentie in Tianjin, waar het creme de la creme van de opsporingswereld laat zien wat zij in haar mars heeft. En dat is veel; heel erg veel.
Iedereen van mijn generatie kent de film “Minority Report”” (2002) met Scientology-sneuzel Tom Cruise. Daarin is een super-intelligente entiteit in staat om misdaden vooraf te voorspellen en visueel te maken, waardoor potentiële misdadigers kunnen worden opgepakt, berecht en gestraft voordat ze werkelijk tot actie overgaan. Het gaat in de film uiteindelijk mis (natuurlijk) omdat de hoofdpersoon himself – een handhaver van de wet – het onderwerp van een dergelijke voorspelling wordt.
Wetshandhaving op basis van voorspellingen is wellicht wat ver gezocht, maar het komt in China wel heel dichtbij. Geheel in de stijl van “Black Mirror” aflevering “Nosedive” (2016) – een uiterst depressieve afschildering van wat een totaal in de samenleving geïntegreerd “Social Credit System” kan aanrichten – tuigt China een SCS op dat langzamerhand alle poriën van de samenleving aan het binnendringen is. Gecombineerd met de constitutionele almacht die Xi Jinping zichzelf heeft toegeëigend wordt daar de droom van elke autocraat werkelijkheid: een geheime politie die elke burger in de gaten houdt, altijd en overal, in real time en in milliseconden, zonder tussenkomst van (eventueel corrupte) handhavers (met een dorstige portemonnee en een blind oog). Als Stalin in zijn hoogtijdagen zoiets ter beschikking had gehad, dan zou Lavrentiy Beria nu een minieme voetnoot bij de Sovjet-geschiedenis zijn.
China wordt momenteel met argusogen gevolgd. Ik kan me voorstellen dat de verkeerspolitie in Nederland graag zou willen dat onze notoire verkeershufters door een SCS zouden worden aangepakt, evenals zij die zich schuldig maken aan geweld tegen hulpverleners en/of medeburgers. Bumperkleven, straatgeweld en ander hoogprofiel ongemak zou waarschijnlijk tot het verleden behoren. Ik geef toe, ik ben zelf ook wel stiekem gecharmeerd van zoiets, al was het alleen maar vanwege die irritante hondenpoep op straat en die lege blikjes die ik werkelijk overal zie rondzwerven. Handhaving op dat soort ongemakken is leuk, maar het misbruik door een iets te voortvarend staatsapparaat is dan nog maar een kleine stap.
Hier in Nederland is de democratie (nog) sterk genoeg om uitwassen door de staat in check te houden. Ik denk zelf dat het gevaar van inbreuk op onze persoonlijke levenssfeer eerder uit de hoek van de particuliere datagiganten komt dan uit die van de overheid. Zie hiervoor het recente debacle van FaceBook en het ondertussen overleden Cambridge Analytica. Volgens mij zijn we ook onder het nieuwe regime van de “wet gegevensbescherming” (AVG) nog steeds vogelvrij als datapunten voor iedereen die daarmee geld wil verdienen. Met de AVG wordt die cowboys vooral opgelegd om ongepland misbruik van gegevens te melden en er in zijn algemeenheid voorzichtig mee om te gaan. Persoonsgegevens laten stelen mag niet meer, maar verkopen kan volgens mij nog steeds. En wat gebeurt er dan? Wat datareuzen intern met onze profielen doen dat weet niemand. Dat ligt voor zover ik weet buiten elke democratische controle.
