Gisteren – 17 april 2017 – heeft Turkije’s Roerganger Erdogan het referendum om de wijziging van de grondwet gewonnen. Althans, volgens hem. Deze wijziging zal hem bij zijn nieuwe verkiezing als president in 2019 een hoeveelheid macht geven die eigenlijk alleen past in autocratische regimes: er is straks geen premier meer en het parlement kan door de president, die per decreet kan regeren, naar huis worden gestuurd. Ook het aantal termijnen dat een president mag blijven zitten is opgeschroefd. Als Erdogan dus opnieuw wordt gekozen dan kan hij tot in de 2020s aan de macht blijven.
Ofwel, in Turkije is de Trias Politica gisteren effectief gesneuveld. Charles de Montesquieu en John Locke, de verlichte grondleggers van de gedachte dat de machten in een staat gescheiden moeten zijn, zouden zich bij deze regressie in hun graf omdraaien.
Blijft de vraag: gaat Erdogan het wel voor elkaar krijgen in 2019? Als je naar de Ja-Nee stemverdeling kijkt bij het referendum van gisteren dan ga je bijna denken van niet. Zelfs met de manipulatie van de stemming, het monddood maken van de oppositie, het vervolgen van politieke tegenstanders en het faken van een staatsgreep is het hem niet gelukt om met een klinkende overwinning te eindigen. Een (voorlopige) score van 51,2% “Ja” over 49,8% “Nee” betekent toch dat er veel tegenstand is tegen de plannen van de aspirant dictator.
Hoe wijzig je hier in Nederland de grondwet? Dat moet hier twee keer door een parlement worden goedgekeurd. Eerst stemmen de Kamers van de Staten Generaal over een voorstel, waarbij een twee-derde meerderheid voor een wijziging moet stemmen. Dan moeten er verkiezingen worden gehouden en moet het wijzigingsvoorstel ook in de nieuwe Kamers een twee-derde meerderheid krijgen. Alleen dan wordt de grondwet gewijzigd. Dat is dus heel iets anders – en een stuk veiliger – dan een wijziging op basis van een enkelvoudige meerderheid bij een volksraadpleging.
Ofwel, ook als Erdogan een ruime meerderheid zou hebben behaald dan is het nog buitengewoon bezopen dat het mechanisme voor een grondwetswijziging in Turkije zo eenvoudig en oppervlakkig is, i.q. zo’n onzinnig instrument als een referendum. Alleen dat is wat mij betreft al reden genoeg om die Turkse fukkers buiten de EU te houden. Hun toetreding zou onze unie vergaand destabiliseren.
Gelukkig is een Europees Turkije verder weg dan het ooit is geweest (mits je niet verder terug kijkt dan een jaar of vijftien). Nu Erdogan zelfs speelt met de gedachte om de doodstraf weer in te voeren slaat hij effectief alle deuren naar Europa dicht. Mij maak je niet wijs dat hij dat niet snapt, dus de conclusie dat hij Turkije feitelijk buiten de Unie wil houden is gerechtvaardigd. De andere optie is dat hij gewoon niet erg handig is, maar dat lijkt me onwaarschijnlijk voor iemand die een werkende seculiere staat kon omtoveren tot een confessionele autocratie. Het is waarschijnlijker dat hij door ons wil worden afgewezen om later zijn Ottomaanse imperialistische aspiraties beter te kunnen rechtvaardigen.
Maar, eerst moet Erdogan de verkiezingen van 2019 winnen en het is niet zonder meer gezegd dat dit ook gaat lukken. Met een beetje geluk wordt er straks een president gekozen die aan de andere kant van het politieke spectrum staat. Wat zou die doen met zijn macht? Ik zou me gek lachen als in 2019 de grondwetswijziging met een nieuw referendum zou worden teruggedraaid.
