Korte reflectie op een van de grootste fuck-ups van het naoorlogse tijdperk…
De Eerste Kamer der Staten Generaal van het mooie Nederland is gisteren begonnen met een onderzoek. Het is een primeur. Dit gremium heeft iets dergelijks volgens de commentatoren die het kunnen weten nog nooit gedaan. Het wordt een vriendschappelijk en beleefd gesprek tussen de kamer en de objecten van onderzoek en geen gehaaide waarheidsvinding a la Parlementaire Enquête. Maar dat doet niets af aan de graviteit van het onderwerp. Het is basis. Het is filosofie. Het gaat over de vraag “waarom we in vredesnaam alle staatsbedrijven die de strategische infrastructuur plachten te beheren hebben geprivatiseerd.…”
Het idee was simpel: de energievoorziening, de posterijen en de spoorwegen waren staatsbedrijven met ambtenaren die er de dienst uitmaakten. Dat kostte de belastingbetaler een aardige tiet met geld. Als we dat allemaal aan marktpartijen zouden overlaten, dan zou alles een stuk goedkoper worden, want marktpartijen doen nu eenmaal alles beter omdat ze winst- en efficiency gedreven zijn. Na vele jaren bedrijfsmatig ondernemen in die drie takken van sport blijkt echter het ware gezicht van die marktefficiëntie: het zuigt. En niet zo’n klein beetje ook. Ondernemers zijn private ambtenaren gebleken, die dan misschien niet zitten te slapen in de baas zijn tijd maar die wel hun zakken vullen. En daarvoor hebben ze de schatkist ingeruild voor het publiek, ofwel de markt. En als klapje op deze uitermate teleurstellende vuurpijl hebben zij zich ook nog eens bewezen als bewindvoerders van nix. De post, de energievoorziening en de spoorwegen: ze zijn allemaal afgezakt naar een buitengewoon triest prestatieniveau. Het wonder van de markt is een regelrechte miskleun gebleken.
Mijn oordeel is gestoeld op mijn eigen observatie én het niet te negeren feit dat ons senaat reden ziet zich er eigenhandig mee te bemoeien.… en de daaruit volgende berichtgeving van het NOS journaal natuurlijk. In het kort komt het verhaal er op neer dat de markt drie van onze kritische pijlers heeft verkloot, verprutst, kapot gemaakt en wat prestatie betreft ten onder heeft laten gaan. Goed gedaan, Markt.… NIET.
De conclusie dat dit soort liberaliseringsbewegingen funest is voor de kwaliteit en het dienstenniveau van de geprivatiseerde bedrijven komen we in een andere vorm elders tegen. In zijn onthullende boek over wat ze je allemaal niet vertellen over kapitalisme, stelt Ha-Joon Chang ook dat het hele neo-liberale experiment als mislukt beschouwd kan worden. Overal waar het superdictaat van de zogenaamde “vrije markt” ongeveer met geweld is ingevoerd, is de economie uiteindelijk zo’n beetje ingestort doordat de bedrijvigheid en vindingrijkheid van de mensen vooral af- en niet is toegenomen. Het zou nu vrijwel iedereen wel duidelijk kunnen zijn dat de privatisering alleen de ondernemers heeft gediend – in de vorm van grote sommen geld en egomaan aanzien. Ondertussen wordt het neo-libarale idee dat de markt mensen stimuleert en integraal voor meer welvaart zorgt, steeds vaker terecht doodverklaard en lijkt het gelukkig al bijna begraven…
Ik ben benieuwd wat het resultaat gaat worden van het initiatief van de Eerste Kamer en ik zou zeer gecharmeerd zijn van een terugkeer naar een Nationale Posterijen, Nationale Spoorwegen en naar Nationale Nutsbedrijven. Maar bovenal zou ik het waarderen als de Eerste Kamer zich zou verdiepen in de ideologische basis onder de privatiserings-fuck-up. Misschien dat als de senatoren zich eens kritisch zouden uitlaten over dat waanidee, dat er dan een keer zorgvuldig wordt nagedacht over de wijze waarop wij in Nederland onze strategische infrastructuur goed en efficiënt tegelijk kunnen beheren. Het zal geen raketwetenschap zijn.
