Ik had een goede reden om weer eens iets in het Nederlands te lezen: ik schrijf zelf (weer) in deze geweldige taal en heb derhalve wat voorbeeld materiaal nodig, om weer goed op gang te komen. Dat is nodig na een enige jaren durende escapade naar het Engels.
Welbespraaktheid, of wel-beschrevenheid, kun je leren. Je moet daarvoor genoeg teksten onder ogen krijgen en begrijpen waarom het ene wel, en het andere niet goed geschreven is. Wat goed is doe je dan na, met een eigen sausje er overheen. Althans, zo zou het kunnen gaan als je oog hebt voor taal en ook nog eens de capaciteit hebt om een techniek te herkennen en uit te voeren.
Ter illustratie: ik kijk tegenwoordig veel op de weblog van mijn schoonzuster, een Belgische van Antwerpse makelij. Belgen zijn voor ons Hollands-sprekenden altijd een goede bron voor onversneden en puur Nederlands. Dus daar kan ik nog wat van leren.
Puur en echt, zo wilde ik het hebben. Vandaar dat ik – nadat Charlotte Mutsaers de P.C. Hooft prijs 2009 kreeg, met als commentaar van de jury dat haar taalgebruik zo bijzonder en onalledaags was – mij haar boek “Koetsier Herfst” heb aangeschaft. Mijn idee was om dat eens goed te bekijken, dat onalledaagse maar zeer bijzondere taalgebruik en te kijken hoe ik daarmee mij eigen techniek zou kunnen verbeteren.
Ja ik weet het. Het is schaamteloze diefstal. Maar daar kan ik nu even niet mee zitten.
Afijn, vol goed moed begon ik te lezen, mijzelf nestelend in mijn favoriete leeshouding: in bed, met twee kussens achter mij en één onder het boek voor me. Dan even lezen, na 5 minuten in slaap vallen, een kort flitsslaapje van 10 minuten doen, dan weer wakker worden en twee uur lang strak doorlezen. Ik was er helemaal klaar voor: een les schrijverij van mevrouw Mutsaers. Aldus deelde zij mijn bed met haar 460 pagina’s tellende roman Koetsier Herfst. Dat was op zich geen geringe prestatie, want zodra ik het idee krijg dat een boek per kilo is uitgegeven – iets waarvan bijvoorbeeld Bert Bakker nogal eens een handje heeft – dan is de toegang tot mijn boudoir eigenlijk al afgesloten. Maar niet voor Charlotte dus, want voor haar had ik een speciale opdracht.
Misschien ligt het aan mij, en had ik me beter moeten voorbereiden op de schok die ging komen. Maar een schok was het alleszins: ik vond er geen ene reet aan, dat boek. Ik heb met moeite geprobeerd me door het verhaal heen te worstelen, maar ben al na 100 pagina’s met pijn in het hart opgehouden. Waarom? Ik zal het uitleggen.
Ten eerste had ik verwacht een vrouwelijk hoofdpersoon te treffen. De schrijver is tenslotte een vrouw en ik had wel zin in wat psychologische doorkijkjes in het feminine brein. Je weet maar nooit waarvoor het goed is en vermaken zal het in ieder geval. Wat ik zelf (als man) niet heb blijft toch altijd interessant; of het nu gaat om een vrouwelijke denktrant, een paar borsten en een vagina, of het vermogen om met twee glazen een volledige afwasmachine te vullen. Het blijft toch verdraaid aantrekkelijk allemaal, dat vrouwelijke; tot op het fascinerende af.
Maar wat schetste mijn verbazing? De hoofdpersoon in Koetsier Herfst is een ‘hij’, luisterend naar de naam Maurice, een voor mij zeer sterk negatief geladen naam nog wel, en de belofte van vrouwelijkheid vervloog als sneeuw voor de zon. Waarom doet Mutsaers dit? Hoe kan zij nu pretenderen te kunnen schrijven vanuit het mannelijke perspectief? Is ze helemaal gek geworden? Hoe kan een ontwikkelde vrouw – voor het gemak ga ik daar even van uit – zich zo frivool opstellen en zich aanmatigen een van ons te kunnen zijn, al is het maar voor even?  Heeft ze dan niets begrepen van het verschil tussen mannen en vrouwen? Zit zij nog steeds klem in dat radicale, vervlakkende anti-sexe feminisme, dat in de sterk gepolariseerde jaren 80 iedereen zo rücksichtslos wilde gelijkschakelen? Bestaan ze nog, die “we zijn allemaal gelijk” dames?
Het zou kunnen, denk ik nu. Maar wat kortzichtig is dat toch, om gelijkheid en gelijkwaardigheid als hetzelfde te zien. De verschillen die we hebben maken ons wederzijds juist zo interessant, zoals ik al opmerkte. Waarom zou je dat niet koesteren? En gelijkwaardig zijn we desondanks allemaal.
Het geslachtsperspectief was niet het enige wat me sterk tegenviel. Ik had ook een taalgebruik op niveau verwacht. Maar dat is ook niet wat ik kreeg. Wat ik las, was een gefragmenteerd Nederlands dat doorspekt was met Engelse uitdrukkingen en populair-vulgaire tekstflarden. Zo kwam het ineens erg dicht in de buurt van dat afschuwelijke taalgebruik dat sommige van mijn ICT collegae dagelijks plegen te bezigen. Bah! Wat vreselijk! Het leek wel of ik aan het werk was! Dat deed het boek voor mij definitief de das om. Ik wilde een mooie les Nederlands hebben van Charlotte Mutsaers. Maar wat ik kreeg was hetzelfde kapot geschoffelde hybride Nederlands-Engels jargon, waarmee ik dagelijks word doodgegooid door mijn taalverneukende vakgenoten. En ik was op mijn weblog nog wel naar het Nederlands overgeschakeld omdat ik het tijd vond voor een purisme-herleving van Belgische proporties!
Jammer toch, zo een deceptie. Maar ik kan het goed verwerken. Ik geef het boek gewoon weg aan een ander, die misschien wat minder gevoelig is voor de mij bewegende taalkwesties. Ik pak wel wat anders.
Voor eenieder die wat minder kritisch is, is Koetsier Herfst echter best binnen te houden. Je moet dan naast een geslachtsverschuivende, Dengels schrijvende auteur ook wel tegen een niet super significante inhoud kunnen. Want dat is er ook nog: waar gaat het boek eigenlijk over…? De hoofdpersonage Maurice kon mij na 100 pagina’s nog steeds niet boeien, dus mijn afscheid van hem maakte me niet rouwig. Maar als je in bent voor wat onbetekenend geneuzel van een schrijver met een schrijversblok van ruime proporties, dan is dit boek precies wat je wilt.
Mijn teleurstelling betekent niet dat het boek niet goed is. Ik was het waarschijnlijk zelf, die ervoor zorgde dat ik er niet doorheen kwam. Laat je daardoor dus niet afschrikken. En mocht je geïnteresseerd zijn: ik heb nog een bijna nieuw exemplaar liggen. Ik zal mijn ex-libris discreet van het schutblad verwijderen.
