Als er twee dingen niet samen gaan dan zijn het wel een klassiek kapitalistische wereldeconomie – de geperverteerde vorm kennen we als neoliberalisme – en een planeet waarop we moeten overleven. Het neoliberale model gaat uit van onbeperkte economische groei op een eindige wereld. Een intelligent persoon kan op zijn klompen aanvoelen dat die twee dingen elkaar uitsluiten.
Als we Naomi Klein erop naslaan in haar boek” “This Changes Everything: Capitalism vs. The Climate†(2014) dat ik hier al eerder” aanhaalde dan zien we, dat de mensheid voor haar overleven afhankelijk is van sterkere regulering door een grotere overheid. Dat is nodig om bijvoorbeeld het klimaat in overleefbare grenzen te houden. Dat zal met de huidige klimaatsverandering” al moeilijk worden, maar het is nog mogelijk. We moeten daarvoor wel” wat veren laten in termen van wat en hoeveel we produceren en consumeren en hoe we onze” energie opwekken. Maar als we ons best doen en de economie volledig omgooien dan hebben we nog een kleine kans voordat we het klimatologische “point of no return” passeren.
“De vrije markt” – die trouwens niet vrij is – heeft ondertussen bewezen dat ze” niet goed is voor ons milieu. We hoeven daar geen heil van te verwachten. De vrije markt” gaat over winst maken en “de korte termijn”, terwijl ons overleven juist over matiging gaat en “de lange termijn”. Een indicatie: de laatste 20 jaar zijn broeikasgas-emissies gestegen en zijn klimaatverwachtingen achteruit gegaan omdat de extractie-economie is blijven groeien. Maar dat is de fossiele-brandstof industrie – en haar spin-offs – allemaal worst geweest. Die zijn er lustig en ongereguleerd op los blijven investeren met het oog op een” langdurige” olie‑, gas- en kolenextractie, nu en in de toekomst. Wat hen betreft zal de laatste druppel olie worden geoogst en dat is slecht nieuws voor een” wereld die voor haar overleven naar schone energiebronnen moet omschakelen. Het is maar één voorbeeld, maar” wel zo’n beetje het belangrijkste.
In het algemeen geldt dat de elite rijk geworden is van het” kadaver-kapitalisme en de neoliberale drukgolf die de laatste 30 jaar over de wereld is gegaan. De vrije, ongebreidelde handel en economische groei is het belangrijkste item op de neoliberale agenda en dat zal” niet veranderen. Wat in dat verband te denken geeft: het is echt geen toeval dat die elite samenvalt met de reguliere ontkenners van de” klimaatopwarming!” Geld verdienen gaat voor de roofkapitalisten klaarblijkelijk te allen tijden boven de belangen van het collectief, ook als het betekent dat hun eigen kleinkinderen straks zullen sterven in een door mensen veroorzaakte” milieuramp. De (multinationale) ondernemers zien het” recht om te ondernemen – ook ten koste van het milieu en het klimaat – als onvervreemdbaar.
Enter het” Trans-Atlantisch Handels en Investeringsakkoord (TTIP) dat de handel tussen de V.S. en de EU vrij moet maken. Zo’n verdrag gaat recht tegen de belangen van ons milieu en de redding van ons klimaat in. Vrijere handel is alleen voor producenten (op de markt) goed” en” voor niemand anders. Vrijere handel betekent ook meer handel en dus een hogere” milieudruk (etc.). Dat begrijpt” ondertussen iedereen. Maar dat weerhoudt geen overheid ervan om toch voor de handelsbelangen te gaan en niet voor het milieu. Kort gesteld:” aan de ene kant organiseren die regeringsleiders gezellige klimaat-toppen met elkaar, waarop ze afspraken maken over emissieverlagingen en wat dies meer zij. Aan de andere kant sluiten ze handelsverdragen af die elke klimaatafspraak teniet doet.
Dit las ik in De Volkskrant vanmorgen: momenteel zijn de onderhandelingen in het” kader van TTIP en een clausule daarin – de” Investor-State Dispute Settlement (ISDS),” die moet regelen hoe een dispuut tussen een investeerder en een staat moet worden afgehandeld – stilgelegd. Het” is een van de meest destructieve clausules in het akkoord, want het stelt” namelijk dat een investeerder een vreemde staat kan aanklagen voor een investeringsverlies als een beleidswijziging een investering obsolete maakt. Dat is weer zo’n typisch staaltje van neoliberale belangenbehartiging die voor niemand anders dan voor de ondernemers goed is. Die realisatie schijnt toch een aantal mensen op de goede manier wakker geschud te hebben, want anders waren de onderhandelingen niet stilgelegd.
Waar het om gaat is het volgende: als een staat van zijn kerncentrales af wil omdat het geen zin meer heeft in kernenergie, dan kan een exploitant miljoenen euro’s schadevergoeding gaan eisen die voor rekening komen van de belastingbetaler. Deze clausule is hét voorbeeld van het blinde egocentrisme van de kapitalisten. Ze hebben met dit artikel een investeringsbescherming afgedwongen die het democratische proces en de vrije beleidskeuze van overheden in één klap buiten spel zetten. In de V.S. zorgt deze clausule – die in meer wetten en verdragen” voorkomt – er volgens Naomi Klein al voor dat beleidsmakers en overheden vleugellam zijn en zich hebben laten kortwieken door de neoliberale, destructieve agenda. Hier in Europa buigt zich nu een commissie over deze kwestie, omdat er hier wel een besef lijkt te bestaan dat we ondernemers niet mogen toestaan om de democratie en de staatssoevereiniteit op deze wijze te ondermijnen.
Het valt me steeds meer op dat geld verdienen” boven alles gaat en dat overheden zich op een hele domme en doorzichtige manier van hun macht laten afhelpen. Dat staat haaks op ons belang om deze planeet leefbaar te houden. Interesseert het die neoliberalen iets? Neen. Die zullen doorgaan met hun destructieve economische model totdat we gezamenlijk de moord stikken. Zoals ik vaker heb gesteld gaat er maar één ding helpen en dat is hard ingrijpen, door een sterke overheid, met strikte regulering die gestoeld is” op beleid dat uit een democratisch proces is voortgekomen. Voor het gemak neem ik even aan dat de meeste mensen willen overleven en ook dat de generaties na hen dat doen.
Maar er is een probleem.” Nu bepalen dezelfde krachten die ons in een” langzaam voortkruipende milieuramp hebben gebracht – i.c de neoliberalen – nog steeds waar het op deze wereld naartoe” gaat. Steeds meer burgers snappen dat dit zo niet langer kan, maar overheden – die vrolijk vrijhandelsverdragen blijven afsluiten – handelen nog steeds tegen het belang van de mensheid” in” (en in het belang van de kapitalisten) en laten hun burgers schromelijk in de steek. Waarom gebeurt dit? Omdat de belanghebbenden in deze neoliberale, kapitalistische wereld er ook voor gezorgd hebben dat ze met hun lobby’s de meeste invloed op de overheden hebben. Ze pleiten niet voor niets voor de kleinst mogelijke staat, want hoe kleiner de staat, hoe minder de kadaverkapitalist een strobreed in de weg wordt gelegd. De neoliberalen willen een zwakke opponent,” zodat ze de planeet nog beter kunnen uitbuiten voor het eigen gewin… totdat alles ophoudt.
En zo is de cirkel rond. De kapitalisten hebben zich verrijkt ten koste van het volk en slopen nu onze planeet. Als hier ooit aliens langskomen dan gaan ze een wereld vinden waarop geen mensen meer leven. In de annalen die ze dan eventueel opgraven” kunnen ze lezen hoe een betrekkelijk kleine elite hier de kans kreeg om de gehele mensheid te gronde te richten.* Ze zullen zich afvragen waarom een kleine club die vrijheid had en daarmee zo veel mensen kon” vernietigen – in iets wat de meest omvangrijke en omvattende genocide in de geschiedenis van de mensheid zal worden.
Wat mij betreft is niet Adolf Hitler maar de neoliberale revolutie van Ronald Reagan en Margareth Thatcher het ergste wat de mensheid in de laatste 100 jaar” is overkomen.
*)” Het kan nog erger. Er gaan al stemmen op in de V.S. die de vernietiging van de armere landen en de vele kustregio’s als gevolg van” de zeespiegelstijging als een zegen zien. Het wordt bijna letterlijk gesteld als “een gelegenheid voor de V.S. om aan suprematie te winnen.” Ofwel: laat die mensen daar verzuipen, dat is goed voor onze positie als wereldmacht! Het is van een nauwelijks voor te stellen gorigheid waarmee dit soort sprekers hun absolute” egoïsme, nationalisme en desinteresse in de mensheid tentoon” spreidt.
