Gisteren, 18 juni 2015, was een belangrijke datum vanwege twee redenen. Ten eerste was het de 200-ste verjaardag van de slag bij Waterloo. Iedereen weet dat daar Napoleon definitief verslagen werd door een alliantie van Europese naties die zijn geschuffel met adellijke rechten, landen en vorstendommen helemaal zat waren. Het jaar 1815 was juist het jaar van het Weense Congres, waar alle door Napoleon gediste gekroonde hoofden bijeen waren om de schade die hij in hun feodale belangen had aangericht weer te herstellen. Toen ze tijdens hun banketten en besprekingen hoorden dat Napoleon ontsnapt was van Elba en met een leger optrok naar Parijs, wisten ze niet hoe snel ze in beweging moesten komen. Gelukkig is ze het herstel van de adellijke privileges niet helemaal gelukt en kan de beste Bonaparte de ondergang van het west-Europese feodale stelsel gewoon als wapenfeit noteren. Het zelfde geldt trouwens voor de invoering van de achternaam, de verplichte inschrijving bij de burgerlijke stand en de gestandaardiseerde eenheden voor gewicht en lengte. Ik blijf het zeggen: zulke dingen moet je weten te waarderen.
Nog veel belangrijker dan Napoleons ondergang gisteren 200 jaar geleden was de publicatie van paus Fransiscus, de Enciclica Laudato si (Encycliek “Geprezen zij”, letterlijk “rondzendbrief”, een publicatie met leerstellingen), waarin hij voor eens en altijd korte metten maakt met het kapitalisme. Hij had al eerder eens iets laten vallen over het neoliberalisme; van deze verse encycliek ligt de focus op de manier waarop ons economische systeem, het kapitalisme en onze algehele inhaligheid de planeet – onze Common Home – om zeep helpen. Er valt weinig aan zijn woorden toe te voegen en elke literaat op deze wereld zou de encycliek volledig moeten lezen. Ik kan het evenwel niet laten om twee van de eerste paragrafen te citeren:
The urgent challenge to protect our common home includes a concern to bring the whole human family together to seek a sustainable and integral development, for we know that things can change. The Creator does not abandon us; he never forsakes his loving plan or repents of having created us. Humanity still has the ability to work together in building our common home. Here I want to recognize, encourage and thank all those striving in countless ways to guarantee the protection of the home which we share. Particular appreciation is owed to those who tirelessly seek to resolve the tragic effects of environmental degradation on the lives of the world’s poorest. Young people demand change. They wonder how anyone can claim to be building a better future without thinking of the environmental crisis and the sufferings of the excluded.
I urgently appeal, then, for a new dialogue about how we are shaping the future of our planet. We need a conversation which includes everyone, since the environmental challenge we are undergoing, and its human roots, concern and affect us all. The worldwide ecological movement has already made considerable progress and led to the establishment of numerous organizations committed to raising awareness of these challenges. Regrettably, many efforts to 13 seek concrete solutions to the environmental crisis have proved ineffective, not only because of powerful opposition but also because of a more general lack of interest. Obstructionist attitudes, even on the part of believers, can range from denial of the problem to indifference, nonchalant resignation or blind confidence in technical solutions. We require a new and universal solidarity. As the bishops of Southern Africa have stated: “Everyone’s talents and involvement are needed to redress the damage caused by human abuse of God’s creationâ€. 22 All of us can cooperate as instruments of God for the care of creation, each according to his or her own culture, experience, involvements and talents.”
Het kan niet vaak genoeg worden onderstreept. Deze paus maakt op alle fronten waarop de kerk traditioneel fout zat vorderingen in de goed richting. En misschien gaan de vervuilers – die het geen bips kan schelen wat de mensheid over ze denkt – eindelijk eens iets doen aan hun destructieve houding nu ze van de paus horen dat ze tegen de wil van god ingaan. Het maakt niet uit hoe, als ze maar gaan luisteren. Ik zou persoonlijk graag zien dat hij nog heel erg lang blijft, al is het jammer genoeg zo dat noch hij, noch zijn leeftijd die verwachting legitimeert.
