Misschien heb ik eerdere manoeuvres van gelijke orde gemist, maar ik neem mijn petje af voor RABO-bank chef Piet Moerland. Hij heeft de verantwoordelijkheid genomen voor de boete van 774 miljoen €uro die zijn bank kreeg opgelegd vanwege illegale manipulaties van de Libor rente; het rentetarief waartegen banken elkaar wereldwijd geld uitlenen. Hij stapt op als voorzitter van de raad van bestuur. Hij pleegde de malversaties dan wel niet zelf en ook zijn medebestuursleden niet. Toch voelt hij zich verplicht om af te treden, om daarmee volgens zijn zeggen een “glashelder signaal” af te geven en zijn – zeer negatieve – mening over de geconstateerde misdragingen van zijn mensen kracht bij te zetten.
De rest van het bestuur denkt er net zo over, alleen trekt die niet dezelfde conclusies. “Wat er gebeurd is, is buitengewoon ernstig en past in het geheel niet bij de RABO-bank…” was ongeveer de strekking van Moerlands verhaal. Het waren zijn handelaren die de fout in gingen met hun frauduleuze praktijken. Die hadden het persoonlijke gewin als doel en hadden verder helemaal niets te maken met een of andere winst-strategie van de bank als geheel.
Meneer Moerland, uw signaal komt door, helder en duidelijk. De verantwoordelijke divisie-chef Sipko Schat blijft echter lekker zitten. Ik ben er nog niet helemaal uit waarom dat is, maar het schijnt dat hij nog steeds het vertrouwen van de raad van bestuur heeft, ondanks het feit dat zijn mensen onder zijn neus miljoenen euro’s illegale winst maakten. Het optreden tegen de malafide handelswijze van de handelaren wordt door de toezichthouder “laks” genoemd, dus waarom gaat die Sipko er niet uit?
Vooralsnog is het me opgevallen dat sinds de grote banken-crisis, de euro-crisis en de grote recessie er eigenlijk niet veel aan de attitude van de banken lijkt te zijn veranderd. Laatst las ik bijvoorbeeld ergens dat er door Amerikaanse banken weer wordt gespeculeerd met sub-prime producten. Dit keer gaat het niet om hypotheken van kansloze armoedzaaiers maar om de huurpenningen van de ontruimde sub-prime onderpanden die ondertussen worden verhuurd. Ze leren niet echt snel die jongens. De snelle winst lijkt weer te lonken. Wordt dit wellicht een nieuwe bubble? En die extravagante bonussen voor de bestuurders zijn er ook weer. Evenals de wetenschap dat de banken hun risico’s gaan afwenden op de belastingbetaler. Een klein puntje van hoop: het gaat hier nog steeds om Amerika.
Want gisteren hoorde ik Dijsselbloem – onze huidige minister van financiën en voorzitter van de Eurogroep – iets anders zeggen als het om Europese banken met problemen gaat. Daar gaan als eerste de investeerders bloeden als er iets om dreigt te vallen. Uit deze regionen kwam ook het nieuws dat een andere bank de bonussen voor bestuurders en bankiers heeft afgeschaft. Was dat ook niet de RABO? Het klinkt allemaal beter dan toen de eerste geluiden rond het vrijwel failliete Cyprus in de pers doorsijpelden. Daar werd bijna het Europese belastinggeld ingezet om een enorm vermogen aan Russisch maffia-geld en een batterij despoten-rekeningen van de ondergang te redden. Veel van de pijn is daar gelukkig alsnog afgewenteld op de aandeelhouders. Daar zijn ze tenslotte ook voor. Het risico van verlies zit spijkerhard aan het bezit van aandelen vast en dat hoort daar ook te blijven.
Gerust ben ik nog lang niet. Niet voordat we een economie met bijbehorende financiële sector in elkaar gesleuteld hebben, die de schaamteloze transitie van inkomen en vermogen – van de midden- en onderklasse én de belastingbetaler naar de rijken en de vermogende elite – uitsluit. Dat houdt praktisch in: een einde aan de desastreuze uitbuiting die rent-seaking heet. Maar daarvoor moet meer gebeuren dan alleen een financiële sector herstructureren – of zelfs van de grond af opnieuw opbouwen. De hele patentwetgeving moet daarvoor ook op de schop, evenals het idee van “eigendom” als het om R&D gaat. Daarover schrijf ik later wat meer op.
