Het tweede deel van de titel boven deze aantekening pik ik van Financial Times commentator Martin Wolf. Hij heeft het over het tijdperk Trump; ik trek het voor mezelf wat breder. Het zijn rare tijden, waarin het lijkt alsof er een nieuw spook van het absolutisme door de wereld waait. Ik ben niet erg samenhangend in mijn gedachten hierover. Er zijn alleen allerlei dingen aan de hand die mijn nervositeit aanwakkeren op een manier die me niet bevalt.
We weten het allemaal. Syrië is een puinhoop in oorlog met zichzelf en een contingent radicale geesteszieken met een ongezonde hang naar geweld. Turkije is zich aan het warmlopen voor een nieuw tijdperk onder een autocratische Sultan terwijl Rusland al jaren lang wordt leeggezogen door een naoorlogse Tsaar en zijn criminele entourage. Afrika is bijna in het geheel aan haar permanente ondergang bezig – alhoewel dat niet nieuw is – en China keert langzaam maar zeker terug naar het Maoïstische principe van een leven onder De Grote Omnipotente Roerganger. Waar ik nu nog op zit te wachten is een neo-neo-liberaal experiment uit de Friedman-koker in de Zuid-Amerikaanse landen. De noorderburen zijn er sinds Trump al helemaal klaar voor en de beperkte economische slagkracht van de landen zelf zet er alle deuren voor open. Als ik niet beter zou weten, dan zou ik denken dat het ongeveer midden jaren 1980 is.
Dat brengt mij tot een aantekening bij mijn vorige tekst, waarin ik mijzelf afvraag of Trump wellicht toch iets positiefs gaat betekenen voor deze wereld. Eigenlijk moet ik aan mijzelf toegeven dat dit niet zo is en dat ik mijzelf zand in de ogen laat strooien; en wel door mezelf. Ik merk dat ik positief wil denken over de rampzalige Amerikaanse verkiezingen, omdat ik een heel slecht gevoel heb bij die geelgekuifde schreeuwer. Een handjevol beloften over het beëindigen van handelsverdragen, het in aantocht zijnde neo-isolationisme en de aangekondigde politieke hervormingen, zijn niet genoeg om mij blij te maken. Als je de analyses volgt van hen die er veel meer verstand van hebben dan ik, dan komt daar juist een heel erg somber beeld naar voren. Het klimaat heb ik al eens genoemd, maar het feit dat een tycoon zo dicht aan de macht komt houdt me wel eens wakker. Trump wil de lobby in het Amerikaanse machtscentrum aanpakken, maar hijzelf is straks de sterkste lobbyist met de beste toegang tot degene bij wie dit het meeste uitmaakt: de president van Amerika. Ik moet dan voor de volledigheid ook nog even melden dat zijn vrouw en kinderen straks eenzelfde prerogatief is gegund. Het is een verstrengeling van belangen op een niveau dat voor zover ik weet nog geen precedent kent. En als ik naar de benoemingen van zijn kabinet kijk dan valt eigenlijk het allerergste te vrezen. Hier wordt effectief aan The Trumplex gebouwd – ik munt even een nieuwe term – waarvan hij en zijn zakenmaatjes nog heel lang gaan profiteren.
Er is meer mis met Trump. Ik hoef alleen maar te verwijzen naar zijn Twittergedrag, waarmee hij zichzelf als een fantast en breedbek-brulboei zonder enige diepgang neerzet. De (dis)-kwalificaties die zijn opponenten tijdens de campagne over Trump door de media heen tetterden waren niet onterecht: Trump is geen rationeel mens, dus aan het roer van het (militair) machtigste land van de planeet is hij buitengewoon onberekenbaar – en dus ongewenst. Het is in de historie al meerdere malen gebleken dat een evenwichtige persoonlijkheid, gecombineerd met een goed strategisch inzicht, politieke souplesse en een stevige zin voor de realiteit, cruciaal kunnen zijn voor het overleven van de mensheid. Ik noem alleen even de Cuba-crisis, waar zowel Kennedy als Chroetsjov – in weerwil van hun generaals – net op tijd bij zinnen kwamen om van deze aarde geen rokende sintel te maken.
Ik moet beter luisteren naar mannen als Wolf, Chomsky en nog een heleboel andere denkers, die helemaal niet blij zijn met Trump. Dat is alleen veel moeilijker en belastender dan me door hoop en naïviteit in slaap te laten sussen. Het eerste maakt me nerveus en soms zelfs somber; het tweede geeft me een aangename roes van onbezorgdheid. Ik vraag me in dat verband wel eens af hoe de mensen zich in het Europa van 1938 (!) gevoeld moeten hebben.
