Het was me al eerder opgevallen dat Turkije niet zo veel meer op had met de Europese gemeenschap. “Dat krijg je ervan als je als club “hard to get” gaat zitten spelen, dan haken er misschien wel mensen af” dacht ik eerst. Maar dat lijkt het voor Turkije niet te zijn. Turkije zit in een soort bewustzijns-revival, die ze ineens een zelfverzekerdheid geeft die het lang niet heeft gehad. Erdogan schijnt dat te kunnen met die Turken: ze verlangen naar een vaderfiguur die de natie af kan helpen van het idee door iedereen besodemieterd te worden. Ze willen een beschermer die hen weer het oude Ottomaanse cachet teruggeeft.
Ik verzin het niet zelf maar ik hoorde het gisteren op het nieuws, komend uit de mond van een Britse, in Istanboel gestationeerde journalist. Volgens hem hebben de Turken een vaderfiguur nodig die ze tegen de grote boze buitenwereld beschermt. Maar die vaderfiguur is gewild, want dat ken ik toch ergens van.” Het zelfde verhaal hoorde ik al eens 30 jaar geleden, toen ik me aan het voorbereiden was op een reis naar Moskou. Onze Gorbatsjov was daar toen net aan de macht en we vroegen ons collectief af waarom de Sovjet-Unie zo totalitair kon zijn. Het antwoord van onze gids: “de Russen zoeken naar een sterke vaderfiguur…” en zo voorts.…
Het nieuwe bewustzijn is ook voor Rusland een issue waarvoor het de laatste jaren fors aan de weg getimmerd heeft. Dit blogdingetje staat er vol mee, dus ik teken alleen even aan dat Tsaar Poetin er aardig in slaagt om het Russische rijk weer eens ouderwets breed te maken. En ook nu uit zich dat steeds meer in totalitarisme – en imperialisme – van een welhaast ouderwetse Sovjet-snit.
Erdogan van Turkije doet dus gezellig mee. Ook hij is – net als Poetin – bezig met een imago-opmars en dat is er niet een van een onverdeeld positieve signatuur. Intern lijkt het – voor mij als buitenstaande leek – allemaal erg veel op de Russische ” (inverse) renaissance*. De pers wordt met de dag verder gekortwiekt, de scheiding tussen kerk en staat wordt steeds zwakker, de sociale media worden afgeknepen en de despoot van dienst krijgt in hoog tempo een steeds grotere bek. Ondertussen stijgt zijn populariteit bij het volk. Althans, bij het deel dat wij op de televisie zien… Maar ook extern wordt het Turkse elan een steeds penibelere aangelegenheid. De schermutselingen tussen Turkije en Syrië worden ernstiger en gewelddadiger en Turkije lijkt zich steeds minder van de internationale gemeenschap aan te trekken. Waar ik nog op zit te wachten is een speech van Erdogan, waarbij hij “het Westen” net zo te kakken zet als Poetin dat laatst deed na de annexatie van De Krim.
Ik ben niet happy met deze ontwakende honden op ons continent. Ik had eigenlijk liever gehad dat na de koude oorlog de focus nog een tijdje op de Jihadisten gericht zou blijven omdat zij de enige factor zouden zijn die dat vereiste. Maar die tijd lijkt definitief voorbij. De geopolitiek is terug en goed ook; iets wat onder andere wordt veroorzaakt door de run op de steeds kleiner wordende resource-pool door de verschillende grote spelers – ook China dus – die hun naties van eten en andere grondstoffen moeten voorzien. Jammer vind ik dat; heel erg jammer. Ik had het leuker gevonden als mijn kinderen niet met een geprononceerd vijandbeeld groot zouden worden, in tegenstelling tot mijzelf in de jaren ’80. Of dat gaat gebeuren betwijfel ik nu ten zeerste. Ook mijn kids gaan opgroeien in een gepolariseerd politiek klimaat, dat zowel door binnen- als buitenlandse strubbelingen zal worden gevoed.
*) Dat heet, terug naar de middeleeuwen dus en niet vooruit naar een “verlicht” weten en aanpalend landsbestuur…
