....aantekening bij het menselijke geheugen.....
Ik dacht het me al te kunnen herinneren van een andere gelegenheid, toen ik iets van Dennett las over het menselijke bewustzijn. Maar nu kom ik het gewoon weer “live” tegen bij Kurzweil. Daar wordt gesteld dat… “het menselijke geheugen een buitengewoon onbetrouwbaar ding is.…” Maar ook is het bij tijd en wijle een heel onhandig ding, zo blijkt nu; vooral als je iets probeert te zien. Dat wijst onderzoek uit.
Wat het eerste betreft vraag ik me al een hele tijd serieus af wat bijvoorbeeld een getuige van een misdaad zou kunnen inbrengen bij een rechtszaak. De vraag is altijd actueel, want er worden veel zaken voor de rechter gebracht waarbij getuigen worden opgeroepen. Maar het is nog eens extra interessant als er kroongetuigen bij hoogwaardige penoze-processen in het nieuws zijn. Getuigen kunnen zich altijd van alles herinneren, maar dat kan dus niet anders dan een illusie zijn.
Het gaat niet om de pogingen van kroongetuigen om bewust de kluit te besodemieteren. Want voor iedereen geldt dat je een heel levendig beeld kunt hebben van iets wat er gebeurd is – in de vorm van een haarscherpe herinnering – maar dat beeld is grotendeels nep en gemodificeerd. Je past je herinneringen aan de lopende band aan, naar gelang de door jou vereiste basisconsistentie van je gedachten (Dennett, Hanemann). Dus erg betrouwbaar is een geheugen in de regel niet; zeker niet over een langere tijd “terug”.
Maar er is dus nog meer. De concentratie op een herinnering van iets – ofwel een actief “onthoudproces” – zorgt er ook voor dat je dingen soms gewoon niet ziet. Dus: dingen kunnen binnen je gezichtsveld volledig aan je aandacht ontsnappen als je iets actief probeert te onthouden. We kennen allemaal wel het verschijnsel dingen te missen die voor onze neus gebeuren, vooral als we ons op iets binnen het blikveld concentreren. Maar het werkt ook zo als we niet eens geconcentreerd aan het kijken zijn of als het gezichtsveld nagenoeg leeg is. Het enige wat we moeten doen voor deze visuele amputatie is iets proberen in ons hoofd te houden; zoals de weg naar de bakker in een vreemde stad bijvoorbeeld. En dat is best wel beangstigend. Dat ligt overigens niet aan de ogen, maar aan onze hersenen, die de van de ogen afkomstige visuele informatie gewoon niet verwerken. Ik citeer Kurzweil:
“The new results reveal that our visual field does not need to be cluttered with other objects to cause this “blindness†and that focusing on remembering something we have just seen is enough to make us unaware of things that happen around us.”
Dus hoe zit dat bijvoorbeeld in het verkeer?
“Our research would suggest that focusing on remembering the directions we’ve just seen on the screen means that we’re more likely to fail to observe other hazards around us on the road, for example an approaching motorbike or a pedestrian on a crossing, even though we may be “looking†at where we’re going.â€
Zo, dan weten we ook gelijk waarom we eigenlijk allemaal een navigatiesysteem in de auto willen hebben. Het is gewoon veiliger, omdat we – als er zo’n ding aan staat – dus echt meer zien. Als er nog iemand overtuigd moet worden van de slordigheid van ons visuele systeem, dan is dit filmpje misschien wel iets.…
