Al jarenlang irriteert me het gemak waarmee V.S.-presidenten op tv moeiteloos stellen dat Amerika “land of the free” is.* Iedereen buiten de V.S. weet dat dit predicaat kant noch wal raakt. In de V.S. ben je niet vrij, want iedere boerenlul kan je voor de rechter slepen en op grond van uiterst vage indicaties een enorme schadeclaim van je eisen. Als een inbreker in jouw huis zijn been breekt dan ben jij aansprakelijk en gaat je dat geld kosten (als dat geen broodje-aap verhaal is tenminste). En als iemand zich immaterieel of emotioneel door je beschadigd voelt, hoed je maar, want dan valt de claim nog veel hoger uit. Deze claim-cultuur is niet alleen een geïnstitutionaliseerde manier van vrijheidsberoving en aperte, door de rechtsstaat gesanctioneerde repressie. Het is ook nog eens een nagel aan Amerika’s doodskist.
Dus ik zou de V.S. eerder “land of the freeloaders” willen noemen, alhoewel ik daarmee waarschijnlijk veel mensen onrecht doe. Mijn indruk is in ieder geval dat je in de V.S. vogelvrij bent voor de roofzucht van anderen, legaal én illegaal.**
Maar dan zie ik vandaag toch een stukje positief nieuws. Traditioneel was Amerika altijd het land met de grootste proportie gedetineerden per capita. De laatste cijfers die ik heb gezien – uit de World Prison Brief van 2014 – zijn gedateerd maar instructief: de V.S. hadden 693 gevangenen per 100.000 inwoners, wat bij een bevolking van rond de 300 miljoen mensen neerkomt op effectief ruim 2,2 miljoen gedetineerden. Er zijn landen waar het tegenwoordig nog erger is, maar Amerika blijft in de bovenste regionen meespelen. Dat komt gedeeltelijk door het grote aantal vergrijpen waarop gevangenisstraf staat (bijvoorbeeld wiet roken.…), het “Three Strike Out”-principe bij kleinere vergrijpen en de enorme sociaal-maatschappelijke problemen waarmee (het neoliberale land dat de (verzorgings)staat zo klein mogelijk wil houden) geplaagd wordt. De gigantische hoeveelheid geld die in de particuliere gevangenisindustrie omgaat is daarnaast een zeer zwaarwegende factor. Gevangenen brengen geld op waarvan aandeelhouders lekker uit eten kunnen. Er bestaat derhalve een tastbaar economisch belang bij het gevangen zetten van mensen.
In dat laatste komt nu eindelijk verandering. Het goede nieuws is dat de V.S. particuliere gevangenissen gaat afstoten. Ofwel, de industrie wordt de nek omgedraaid. Het gebeurt dan wel om de verkeerde reden, namelijk dat particuliere gevangenissen niet goedkoper*** zijn dan staatsinrichtingen, maar dat geeft niets. Hoofdzaak is dat dit particuliere systeem de wereld uit gaat. Als ze daar dan ook nog het wetboek van strafrecht een beetje aanpassen, dan kan ook van de staatsgevangenissen zeker de helft sluiten. Een voorbeeld: als het gebruik van cannabis federaal wordt gelegaliseerd dan kan 80% van de gevangenen, die voor een aan drugs gerelateerd vergrijp vastzitten, gewoon weer naar huis. Dat on-ontwricht (herwricht?) dan ook gelijk weer een heleboel gezinnen, die daardoor minder potentiële criminelen zullen genereren.
Soms zijn de oplossingen simpel maar wordt er met een probleem teveel geld verdiend om het op te lossen. Het particuliere gevangeniswezen in de V.S. was er zo eentje, die nu lijkt te worden geëlimineerd. Zou het dan toch een beschaafd land worden?
*) Ik geef toe, als ik er over nadenk, deze retoriek weinig of geheel niet van Obama gehoord te hebben…
**) Let wel: ik praat als een Europeaan die nog nooit serieus voet op Amerikaanse bodem heeft gezet en die zijn “kennis” vooral uit de media, boeken, suffe tv-series en commerciële filmproducties heeft. Ik moet dus aantekenen dat ik niet echt weet waarover ik het heb als ik “Amerika” of “Amerikanen” zeg. Sterker nog, die Amerikanen schijnen echt onwijs aardige mensen te zijn; dat is wat ik hoor van kameraden die er wel zijn geweest en die er zelfs regelmatig komen. En die gasten die ik zelf leer kennen zijn ook heel goed te pruimen (alhoewel een Amerikaan die de V.S. verlaat om mij hier tegen te komen automatisch een streepje bij me voor heeft). Het algemene betoog blijft wat mij betreft echter overeind.
***) Het moet daarentegen een hard gelag zijn voor de federale regering om te moeten erkennen dat de markt dit niet beter regelt dan de overheid. Dat vind ik persoonlijk dan wel weer een charmant idee.
