Het is maar weer eens bewezen: mensen verschillen niet echt veel van andere primaten. Het schijnt dat chimpansees in Guinee de vallen onschadelijk maken die stropers voor ze klaarzetten. Deze mensen is het te doen om het “Bos-Vlees†dat – in weerwil van de bedreiging waaronder het wild leeft – toch nog zeer gretig aftrek vindt.
Maar de apen zijn ze te slim af tegenwoordig. Dat is best jammer aan de ene kant. Ik had begrepen dat AIDS op mensen is overgebracht door het eten van apenvlees, en dat genoegen zou ik de consument van oerwoud-wild toch niet graag willen ontzeggen.
Maar waar het natuurlijk echt om gaat in het bovengenoemde bericht, is dat apen kennelijk de stroper-vallen herkennen en ze kunnen laten dichtklappen zonder er zelf in verstrikt te raken. Dat vind ik – als die andere primaat – toch een soort van goed nieuws. Kennelijk zijn die beesten slimmer dan we denken en zitten ze op een abstracter niveau dan ik aanvankelijk had aangenomen.
Het herkennen van de vallen wordt door sommigen dan ook rechtstreeks in verband gebracht met een andere observatie, namelijk dat Chimpansees in Uganda strategisch groepsgedrag vertonen, alsof het een oprukkend peloton soldaten betreft. Hun doel is daarbij het vergroten van het territorium, waarbij ze de oorspronkelijke bewoners van hun doelgebied rücksichtslos een kopje kleiner maken.
Eén van de redenen waarom mij deze berichten deugd doen is omdat het duidelijk wordt dat dieren niet veel beter zijn dan mensen… of slechter, maar dat is een nuanceverschil. Hoe werkt dat precies?
Het is een opmerking die ik met grote regelmaat hoor van sujetten die ver in de rechterhoek van het politieke spectrum zitten: “Dieren zijn beter dan mensen, omdat ze geen moedwillig slecht gedrag vertonen zoals mensen dat wel doen… Ze zijn daartoe niet in staat, omdat ze niet strategisch kunnen denken†is de mij meer dan eens gestelde bewering door de incidentele halfzinnige opponent aan de debat-tafel. (Ik parafraseer hier natuurlijk wel. Eloquentie is niet het sterkste punt van de gemiddelde rechtse soortgenoot.) Maar laat er van die opmerking dus – zoals blijkt – nu helemaal niets kloppen…
Een voorbeeld: het is in Uganda waargenomen dat Chimpansees werkelijke oorlogen voeren om hun territorium te vergroten of te verdedigen. Ze vertonen daarbij wel degelijk echt strategisch gedrag. En als het bij de mensen niet altijd om de godsdiensten gaat, dan gaan de conflicten wel om het betere authentieke landjepik. Landbezit is namelijk al sinds ons bestaan de basis van onze verworven macht. En onze geflapoorde apen-vrinden weten dat kennelijk ook.
Ik neem even aan dat apen geen god dienen – daarin zijn ze dan weer wel beter dan de menselijke primaat – maar de strijd om het land – en dus de macht – kunnen ze net zo goed voeren als wij. En het organiseren van een goede moordpartij kunnen ze dus ook, evenals het systematisch executeren van zinloos geweld of geweld ter wille van de staande – of te bevechten – pikorde. Sommige apen – Bavianen bijvoorbeeld – zijn gewelddadiger tegen elkaar dan een verzameling reguliere Afrikaanse etnische tegenstanders. Je kent ze wel, jongetjes die zo hoog als een vogeltje op de Iboga hun Kalasjnikovs leegschietend door de straten paraderen alsof ze onkwetsbaar zijn. Het is maar even dat je het weet. Als je alles een beetje bij elkaar optelt, dan lijkt er niet veel over te blijven van de uit de lucht gegrepen opmerking dat dieren niet slecht kunnen zijn.
Een probleem is natuurlijk de notie dat dieren niet rationeel denken, dus ook de morele overweging niet kunnen maken tussen goed of slecht gedrag. Dat onderscheidende vermogen is wel degelijk typisch menselijk. Dus dat “beter zijn†van die dieren zou dan vooral betekenen dat ze toch dommer zijn. Goed en slecht zijn hier niet relevant omdat ze niet in de vergelijking voorkomen. Maar goed, de rechts georiënteerde dierenliefhebber, die aangetrokken wordt door een crypto-fascistisch partijprogramma, weet waarschijnlijk niet veel beter. Het zou kunnen dat die arme mensen wat inzicht betreft niet ver van hun val-onklaarmakende chimpanseebroeders zitten.
Dicht bij de natuur willen blijven is politiek meestal geen goed teken. Door de geschiedenis heen is dat altijd een vruchtbare voedingsbodem geweest voor de meest twijfelachtige groeperingen. Het zou ondertussen toch wel tot iedereen doorgedrongen moeten zijn dat wij als mens juist door ons civilisatievermogen de plicht hebben ons van die natuurlijke orde af te bewegen en ons als mens – als rationele primaat dus – te verheffen boven onze natuurlijke beperkingen om onze naam “sapiens” waar te maken? Of is dat echt te ingewikkeld voor de gemiddelde bankhangende en populistisch stemmende sufferd?
Ik weet het niet, maar laat ik zeggen dat ik mijn vermoedens heb. Apen – of andere dieren – zijn niet beter of slechter dan mensen want ze hebben de keuze niet. Maar in ieder geval zijn ze ook niet boven ons verheven omdat ze niet zouden doen aan apert en zinloos geweld. Dat wordt door de werkelijkheid krachtig tegengesproken. Met andere woorden: er is weer een argument voor het nastreven van een natuurlijke orde uit de handen van die fascistische sukkels geslagen. Die zijn trouwens ook dommer vind ik. Veel dommer dan de gemiddelde weldenkende linkse mens. Ik overweeg wel eens om voor die “soort” het predicaat “sapiens” uit de benaming weg te laten en ze toch als een apart slag te beschouwen; als een ondersoort van de klasse waartoe ik zelf behoor.….
